آشنایی با گلخانه خانگی

مقدمه

امروزه با پیشرفت علوم مختلف کشاورزی و رواج و توسعه کشت در محیط های مصنوعی ، پرورش و عرضه محصولات مختلف کشاورزی در تمام طول سال امری عادی شده است . یکی از این محیط های مصنوعی گلخانه ها می باشد که امکان ایجاد شرایط مناسب رشد را برای گیاهان مختلف فراهم آورده و موجب افزایش میزان تولید و کیفیت محصولات مختلف و ایجاد اشتغال و در آمد زائی در بخش کشاورزی گردیده است . با توجه به بالا بودن هزینه سرمایه گذاری در گلخانه های بزرگ ، گلخانه های خانگی گزینه بسیار مناسبی در زمینه تولید محصولات مختلف کشاورزی در فصول سرد سال می باشد.

تعريف گلخانه خانگی :

یک گلخانه خانگی ، گلخانه ای است کوچک که در اراضی خرد موجود در مناطق مختلف ترجیحا منازل روستایی ، باغچه ها ، باغات و … که بلا استفاده بوده و یا در تمام طول سال در مدت محدودی مورد استفاده قرار می گیرد ، احداث می گردد . باید زمین های مورد استفاده برای این کار محصور بوده و دسترسی به آب و برق داشته باشند. این گلخانه ها در اشکال متنوع و بسته به شرایط محل و با استفاده از ارزانترین و ساده ترین مصالح و مواد موجود قابل احداث می باشند. به منظور کاهش هزینه های سرمایه گذاری و استفاده بهینه از منابع موجود توصیه می گردد این نوع گلخانه در محل هایی که در طول شبانه روز امکان دسترسی و سر کشی اعضای خانواده را دارد ، ایجاد گردند . مساحت گلخانه های خانگی می تواند از حداقل ۵۰ متر مربع تا حداکثر ۲۵۰ متر مربع در نظر گرفته شوند . با توجه به شکل این نوع گلخانه ها ، ارتفاع آن تا تاج ۳ تا ۴ متر خواهد بود .

مزایای تولید محصول در گلخانه خانگی :

امکان تولید محصولات مختلف در فصول سرد سال
استفاده بهینه از سرمایه های موجود جهت تولید محصول
افزایش امکان دسترسی و سرکشی مداوم و راحت برای تولید کننده به دلیل احداث گلخانه در مجاورت محل مسکونی
ایجاد زمینه اشتغال افراد خانواده به ویژه زنان ، دختران و حتی نوجوانان و افراد سالخورده

محل مناسب جهت احداث گلخانه خانگی :

اولین نکته در احداث یک گلخانه انتخاب محل مناسب است که باید در این مورد به نکاتی از قبیل مناسب بودن خاک از نظر شرایط فیزیکی و شیمیایی مثل بافت خاک ، مواد غذایی موجود در خاک ، شوری ، اسیدیته و … توجه نمود در صورت مطلوب نبودن شرایط خاک ، می توان آن را با انجام عملیات اصلاحی از قبیل کوددهی ، آبشویی و … بهبود بخشیده و یا از روش کشت های بدون خاک یا هیدروپونیک استفاده کرد . همچنین زمین مورد نظر بایستی تا حد امکان مسطح بوده و از شیب ملایمی در حد 0.5 تا 1 درصد برخوردار باشد . در ضمن بایستی به زهکشی مناسب جهت خروج آب های اضافی توجه گردد و برخورداری از نور کافی و جهت وزش باد نیز یکی از عوامل اساسی در تعیین جهت تاسیس گلخانه می باشد . در عرض های پایین تر از ۴۰ درجه شمالی ( نظیر شرایط ایران و استان زنجان ) گلخانه ها را باید در امتداد شمالی – جنوبی احداث نمود.

گلخانه های خانگی را می توان در قسمت های مختلف منزل از قبیل حیاط ، حیاط پشتی ، کنار دیوار ، کنار ساختمان ( مسکونی ، انبار ، گاراژ و …) و در صورت استفاده از روش کشت بدون خاک و عایق بندی مناسب حتی در پشت بام منزل احداث نمود . این گونه گلخانه ها معمولا به دو صورت مستقل و یا متصل به ساختمان یا دیوار ساخته می شوند اگر قرار است گلخانه متصل به ساختمان باشد بسته به جهت ساختمان اصلی ممکن است گلخانه در قسمتهای جنوب ، جنوب شرقی ، شرق و … که در فصل زمستان نور گیری مناسبی دارند احداث گردد . شمال ساختمان اصلی به دلیل دریافت کمترین نور ، مکان مناسبی برای احداث نیست . در صورت مستقل بودن گلخانه مناسبترین جهت احداث امتداد شمالی – جنوبی است.

نکته : در انتخاب محل باید دقت گردد که گلخانه در زیر سایه ی درختان و ساختمانهای موجود قرار نگیرد.

شکل گلخانه خانگی :

با توجه به امکانات موجود ، زمین مورد نظر و نوع محصولی که در برنامه کشت قرار خواهد گرفت و … شکل گلخانه را می توان به دو صورت در نظر گرفت :

فرم کمانی یا تونلی ( کوآنت) که به صورت مستقل احداث گردد .
فرم یکطرفه که به صورت متصل به ساختمان و یا دیوار احداث گردد .

گلخانه های کمانی از لوله ی گالوانیزه با پوشش پلاستیکی ساخته می شوند . ولی در گلخانه های یکطرفه می توان به جز لوله های گالوانیزه از چوب نیز استفاده نمود. این نوع گلخانه ها در کنار دیوار و رو به قسمت جنوب ساخته می شوند شیب سقف این گلخانه ها شمالی – جنوبی بوده و دیوار جنوبی آن کوتاهتر از دیوار شمالی است . ضلع شمالی این گلخانه معمولا از دیوار انبار یا ساختمان مجاور استفاده می شود و دیوار شرقی و غربی آنها نیز تماما و یا قسمتی از دیوار ، از آجر ساخته می شود .

توجه : امروزه گلخانه های کمانی را می توان به شرکت های سازنده سفارش داد . همچنین در صورت داشتن تخصص و تجربه لازم خود فرد نیز می تواند گلخانه را احداث نماید .

محصولات قابل کشت :

در گلخانه های خانگی محصولات مختلفی را می توان کشت نمود. این محصولات شامل انواع سبزیهای برگی ( اسفناج ، ریحان ، تره ، نعناع ، جعفری و کاهو ) ، سبزی های پیازی ( سیر ، پیازچه و تره فرنگی ) ، سایر سبزیجات ( کلم بروکلی ، مارچوبه ، بادمجان ، فلفل ، گوجه فرنگی ، انواع سبزی های جالیزی و … ) ، گل های آپارتمانی ، گلهای باغچه ای ( بنفشه ، شاه پسند ، اطلسی ، تاج خروس ، پامچال و … ) ، گلهای شاخه بریده ( مریم ، رز ، داودی ، گلایل و … ) ، گلهای پیازی ( لاله ، سنبل ، نرگس ، ليليوم و … ) ، نشاء انواع سبزی ها ، توت فرنگی ، گیاهان داروئی ، انواع قلمه ( ترون ، انگور و سایر ) و … می باشند. با توجه به اینکه در فصول سرد سال ( پاییز و زمستان ) دسترسی به سبزی تازه در محیط روستا در اکثر مناطق کشور ( به جز استان های جنوبی و گرمسیر ) کم می باشد ، لذا توصیه می گردد گلخانه های خانگی به امر تولید سبزی اختصاص یابد . لازم به توضیح است که با برنامه ریزی مناسب می توان اقدام به تولید چندین محصول در طول سال کرده و بسته به نیاز بازار اقدام به تولید دو یا چند مورد از محصولات ذکر شده نمود .

پیش بینی زمان کشت :

از آنجایی که هدف از احداث گلخانه های خانگی تولید محصول در خارج از فصل کشت و بر اساس پتانسیل اقتصادی محصولات می باشد ، با توجه به شرایط آب و هوایی اکثر مناطق استان بهتر است کشت در ماه های شهریور ، مهر ، آبان و آذر انجام شود . ضمنا دوره دوم کشت از بهمن ماه قابل اجرا بوده و تا اردیبهشت سال بعد نیز می تواند ادامه یابد .

تهیه کننده : شهلا پارسه – کارشناس ارشد باغبانی

اداره رسانه های آموزشی مرکز ترویج جهاد کشاورزی

همچنین مطالعه پستهای زیر نیز پیشنهاد میگردد :

گلخانه خورشیدی راه بهینه سازی مصرف سوخت

ساخت گلخانه

کنترل بیولوژیک آفات و بیماریهای گلخانه