متیل بروماید چیست؟
متیل بروماید و شرایط استفاده و نحوه ضدعفونی انبارها با آن
برومومتان معمولا به عنوان متیل بروماید شناخته شده است، یک ترکیب آلی برم با فرمول CH3Br و وزن مولکولی 94.94 gr/mol است. خاصیت حشره کشی متیل بروماید (ESE) در سال ۱۹۳۲ کشف شد. این گاز علاوه بر حشره کشی خاصیت قارچ کشی، نماتد کشی، کنه کشی و جونده کشی دارد و بیشتر جهت ضدعفونی انبارها و خاک مورد استفاده قرار می گیرد. دارای شکل چهار وجهی و متعلق به خانواده آلکیل برمیدها است. این ترکیبات آلی حاوی گروه عاملی آلکیل برمید با فرمول Br-R ،که در آن R یک گروه آلکیل است. متیل بروماید بصورت مایعی فرار یا گاز ، بسیار سمی و بی رنگ است. گازی بی رنگ، بی بو که به دو روش صنعتی و به ویژه بیولوژیکی تولید می شود. بویی تقریبأ مطبوع و تا اندازه ای شبیه کلروفرم دارد. اگر تراکم بخار آن در محیط زیاد نباشد، انسان آن را به آسانی احساس نخواهد کرد. برای اینکه کارگران بتوانند به موقع به وجود این گاز در هوا پی برند معمولا ۲ درصد کلروپیرین به ترکیب آن اضافه می کنند. این ترکیب به آسانی در الکل ضعیف ، اترها ، آلدئیدها ، استرها ، کتون ها، هیدروکربن های هالوژنه ، هیدروکربن های آروماتیک ، دی سولفید کربن ، بنزن ، تتراکلرید کربن حل می شود. متیل بروماید معمولا قابل احتراق نیست به جز در حضور اکسیدکننده قوی و یا حرارت بالا اما احتراق در شرایط خاص روی می دهد و تولید بخار، دود و گازهای سمی می کند. در هوا قابل اشتعال نبوده اما در اکسیژن میسود و گرما به بی ثباتی آن کمک می کند. در تماس با آلومینیوم ، روی ، منیزیم و اکسیژن خطر آتش سوزی و انفجار دارد به طوریکه تماس متیل بروماید مایع با آلومینیوم، منیزیم، روی و آلیاژهای این فلزات و همچنین فلزات قلیایی ایجاد گازهای سمی می کند که باعث آتش و حتی انفجار می شود.
متیل بروماید بر روی آلومینیوم ، منیزیم و آلیاژهای آنها اثر خورندگی دارد . همچنین بر روی قلع، روی و آلیاژهای دیگر در حضور رطوبت اثر خورندگی ایجاد می کند. وقتی که متیل بروماید خشک است (dry<100 ppm water) نسبت به بسیاری از مواد ساختمانی بی اثر است. بسیاری از مواد غیرفلزی برای حمل متیل بروماید مفید هستند، اما از نایلون و پلی وینیل کلرید باید اجتناب شود.
این ترکیب به دو شکل فیزیکی و شیمیایی خطر آفرین است. در خطر فیزیکی از آنجایی که این گاز از هوا سنگین تر است ، ممکن است در فضاهای کم متراکم شود و باعث کمبود اکسیژن شود. اما خطرات شیمیایی آن گسترده تر و شامل موارد زیر است:
الف – برای ضد عفونی کردن مواد حاوی گوگرد (مثل مو، پوست، چرم و محصولات لاستیکی) به دلیل واکنش شیمیایی با گوگرد از متیل بروماید استفاده نکنید. (برای موارد مشکوک یک قطعه کوچک از مواد را با آن تست کنید)
ب – در اثر حرارت (تماس با سطوح داغ یا شعله) تجزیه می شود و تولید گازهای سمی و خورنده (از جمله برمید هیدروژن، برم و اکسی برم کربن) و همچنین دی اکسید کربن و منواکسید کربن می کند.
ج – با اکسیدان قوی واکنش می دهد.
د – به بسیاری از فلزات در حضور آب حمله می کند.
پیدایش و ساخت متیل بروماید
برومومتان سرچشمه از هر دو منابع طبیعی و انسانی دارد. در اقیانوس، تخمین زده می شود موجودات دریایی 56000 تن در سال تولید کنند. همچنین در مقادیر کوچک توسط برخی از گیاهان زمینی، مانند اعضای خانواده Brassicaceae تولید می شود.
الف – برای استفاده کشاورزی و صنعت از واکنش متانول با برمید هیدروژن تولید می شود. (CH3OH + HBR → CH3Br + H2O)
ب – علاوه بر این از واکنش اسید سولفوریک با برمید سدیم و متانول، متیل بروماید توسط تقطیر خارج می شود.
ج – فرایندهای پیشنهادی شامل: واکنش برمید هیدروژن با کلرید متیل اضافی در C°500‐400 ،واکنش حرارتی یا فتوشیمیایی کلرید برم با متان.
معمولا متیل بروماید بصورت 99.5% حداقل خلوص که آب بیشتر از 0.010 % نباید باشد و 0.001 ٪اسید HBR به فروش میرسد. فرمولاسیون برای استفاده، مخلوط با کلروپیکرین است: 0.98 ٪ متیل بروماید، 0.2 ٪کلروپیکرین. کلروپیکرین (CCl3NO2) یک محرک قدرتمند موثر بر بدن که سمی تر از کلر است و می تواند باعث انفجار تکان دهنده شود. هنگامی که گرم شود تجزیه می شود، دود بسیار سمی از گاز کلر و اکسیدهای نیتروژن منتشر می کند.
شرایط نگهداری
متیل بروماید باید در جای خشک که دمای آن به طور مداوم کمتر از 40 درجه سانتی گراد با تهویه خوب محیط، دور از منابع اشتعال و نور مستقیم خورشید و منابع آسیب فیزیکی نگهداری شود. ظروف باید با در نظر گرفتن واکنش متیل بروماید با آلومینیوم، منیزیم، قلع، روی و آلیاژهای دیگر انتخاب شود. روش های خاصی از حمل و نقل برای متیل بروماید ممنوع است. این گاز میتواند به بسیاری از مواد از جمله بتن، چرم، لاستیک، آجر و دیوارهای چوبی نفوذ کند. متیل بروماید در حالی که به آسانی مشتعل نمی شود، ممکن است با تولید گازهای تحریک کننده و سمی باعث آتش و انفجار شود. همچنین ظروف آن ممکن است در گرما به شدت از آتش منفجر شوند.آتش سوزی ناشی از این ترکیب ممکن است با ماده شیمیایی خشک، CO2 ،هالون و یا فوم(کف) استاندارد خاموش شود. اسپری آب، در صورت استفاده، باید با احتیاط استفاده شود چرا که ممکن است باعث کف کردن و مانع اطفا حریق شود. در صورت آتش سوزی با اسپری آب سیلندر را سرد نگه دارید. اگر متیل بروماید نشت کرد (از یک ظرف کوچک یا سیلندر تحت فشار)، اول باید منابع احتراق حذف شود سپس منطقه نشت تهویه شود و جلوگیری از نشت انجام شود. منطقه را به اندازه 75 فوت در تمام جهات از نشت ایزوله کنید. برای نشت بزرگ، اسپری آب یا مه ممکن است لازم باشد تا بخار را پایین بیاورد. برای بند جریان سطحی مواد از منابع آب و یا فاضلاب از خاک یا کیسه های شن استفاده شود. برای جذب حجم مایع از خاکستر یا پودر سیمان استفاده کنید. قبل از دفع زباله متیل بروماید از زمین، با سازمان های نظارتی محیط زیست برای راهنمایی مشورت کنید.
احتیاط های لازم
متیل بروماید یک مایع فرار، بی بو که به سرعت پراکنده و نافذ لاستیک و لباس است.باید از لباس های شخصی محافظ شیمیایی (از جمله دستکش و چکمه) مناسب برای جلوگیری از تماس با پوست، دستکش عایق سرما، پوشاندن کامل صورت (محافظت از صورت و چشم)، عینک ایمنی همراه با ماسک تنفسی استفاده شود. همچنین استفاده از تهویه مطبوع، موضعی و با یک سیستم نظارت مستمر کنترل برای هشدار دادن الزامی است.
علائم مسمومیت با متیل بروماید
در چشم سبب تحریک، ترشح اشک، التهاب، قرمزی، ورم ملتحمه، سوزش، درد، تاری دید، دو دیدی، از دست رفتن موقت بینایی، (مایع: سرمازدگی، سوختگی قرنیه) می شود.
در پوست سبب سوزن سوزن شدن، سوزش، خارش، التهاب، قرمزی، تاول، درد، سوختگی، (مایع: سرمازدگی) می شود.
در سیستم تنفسی سبب سرفه ، درد قفسه سینه ، تنگی نفس ، ورم ریوی ، تاکی پنه (تعداد تنفس سریع) ، و فروپاشی تنفسی، فیبریلاسیون بطنی ، فروپاشی گردش خون می شود.
در دستگاه گوارش تهوع، استفراغ، درد شکم، بی اشتهایی، الیگوری (ادرار کردن اندک)، آنوری (عدم تشکیل ادرار)، خونریزی کلیه، نارسایی کلیه و تورم کبد ممکن است رخ دهد.
از دیگر علائم سردرد، سرگیجه، ضعف، رنگ پریدگی، لرزش دست، اختلال گفتاری، بینایی و شنوایی، عدم تعادل، راه رفتن سرسام آور، توهم، افسردگی، بی حسی دست و پا، فلج، بیهوشی، تشنج، کما و آسیب دائمی مغزی را می توان نام برد.
هشدار : اثرات ممکن است برای چند ساعت تا چند روز به تعویق افتد، احتیاط توصیه می شود. به طور کلی علائم به میزان ، مدت زمان و شرایط در معرض قرارگرفتن و حساسیت فرد متفاوت است. در موارد مسمومیت کشنده، علائم طی یک دوره تاخیری (2 تا 48 ساعت) ولی معمولا حدود 4 تا 6 ساعت بین مواجهه و شروع علائم رخ می دهد.
کمک های اولیه
در صورت تماس باید بلافاصله پوست آسیب دیده و چشمها با آب برای حداقل 15 دقیقه شسته شود.
- چشم: بلافاصله با آب فراوان شستن، حذف لنز اگر به راحتی امکان پذیر است. بلافاصله نزد پزشک ببرید.
- پوست: بلافاصله با آب فراوان و یا صابون یا مواد شوینده ملایم شستن (برای حذف هر گونه متیل بروماید).بلافاصله نزد پزشک ببرید.
- تنفس: تنفس کمکی، هوای تازه، استراحت، بصورت نیمه نشستن، ممکن است دستگاه تنفس مصنوعی لازم باشد.بلافاصله نزد پزشک ببرید.
- دوش اضطراری و امکانات شستشو باید فورا در دسترس باشد.
- حذف لباس و کفش های آلوده در محل.
- اگر لباس کار به متیل بروماید مرطوب شود با توجه به خطر اشتعال پذیری آن باید بلافاصله عوض شود.
- لباس های آلوده با متیل بروماید مایع باید در ظرف بسته ای قرار داده تا زمانی که دور ریخته شود.
این گاز را برای مبارزه با شب پره هندی و دیگر آفات انباری پسته و سایر آفات انباری طبق جدول ۱ می توان استفاده نمود. متیل بروماید هم در شرایط فشار معمولی هوا و هم در شرایط خلاء استفاده می شود. در شرایط خلاه زمان لازم برای نابودی آفت انباری کاهش می یابد. مقدار مصرف گاز بستگی به دمای انبار دارد به طوری که هر چه دمای اتبار افزایش می یابد مقدار مورد نیاز کاهش می یابد (جدول 1) (باقری زنوز، ۱۳۷۵).
جدول ۱- استفاده از دزهای مختلف متیل بروماید در انبارهای پسته برای کنترل آفت شب پره هندی با توجه به دمای انبار و در شرایط فشار معمولی هوا و در شرایط خلاء
برای استفاده از متیل بروماید، این گاز را بوسیله لوله های مسی و یا پلاستیکی از بیرون به درون انبار منتقل می کنند. چون این گاز از هوا سنگین تر است برای پخش کامل گاز در فضار انبار آن را از قسمت بالا وارد انبار می کنند، از آنجایی که مایع این مهم در سیلندر تحت فشار می باشد. معمولا جریان سم در لوله ها بدون مانع و به آسانی صورت می گیرد. ولی در شرایط که مایع، از مخزن تا انبار مسیر طولانی طی کند در این صورت ممکن است مایع به علت از دست دادن گرمای خود (گرمای نهان)، منجمد شده و جریان متوقف شود. برای جلوگیری از انجماد سم معمولا در ابتدای مسیر آن دستگاه مبدل گرما قرار می دهند. هنگام انتقال سم به انبار، سم مستقیما روی محصول انبار شده ریخته نشود بدین منظور معمولا طشت دهان گشادی را در بالاترین نقطه انبار قرار می دهند و سم بوسیله لوله آورنده سم داخل آن می ریزد تا مایع در آن جمع شده و از آنجا به تدریج بخار شود
گاز متیل بروماید در مواد انباری بسیار اندک جذب می شود و آن مقدار که جذب می شود پس از گذشت زمان کوتاهی و هوادهی محصول هیدرولیز شده و از بین می رود و اندکی که باقی می ماند برای مصرف کننده بی خطر و قایل تحمل می باشد. متیل بروماید بر علیه کرم نان پرتقال روی پسته های برداشت شده موثر است و باقیمانده آلی و غیر آلی بعد از استفاده اندازه گیری شد. پسته هایی که با گاز متیل بروماید با دزهای ۱۶، ۲۴ و ۳۲ گرم بر متر مکعب برای ۲۴ ساعت در دمای 15.5 درجه سانتی گراد و با دزهای ۸ ، 16 و ۲۴ گرم بر متر مکعب برای ۲۴ ساعت در دمای ۲۶ درجه سانتی گراد تحت تیمار قرار گرفتند باقیمانده سم زیر حد تحمل بوده است. پسته هایی که سه بار با دز ۵۶ گرم بر متر مکعب برای ۲۴ ساعت در دمای پیش از ۱۵ درجه سانتی گراد تدخین شده اند باقیمانده غیر آلی متیل بروماید بالاتر از حد استاندارد ۲۰۰ قسمت در میلیون بوده است. در تیمارهای مختلف که در این تحقیق انجام شده است در پایان ۱۳ روز هوادهی باقیمانده مثیل بروماید زیر 0.5 قسمت در میلیون می رسد. این سم برای انسان و جانوران خونگرم بسیار کشنده است. در هوایی که تراکم این گاز در آن ۲۰ قسمت در میلیون است از رفت و آمد مکرر پرهیز شود. اگر غلظت گاز در فضا به ۱۰۰ تا ۲۰۰ قسمت در میلیون برسد چند ساعت تنفس از آن موجب مسمومیت شدید و ممکن است انسان را با خطر مرگ مواجه سازد .
برای تعیین میزان در معرض بودن کارکنان باید غلظت موجود در هوا اندازه گیری شود. اندازه گیری باید هر 15 دقیقه یا مجموعه ای متوالی در مجموع 15 دقیقه در منطقه تنفسی کارکنان انجام شود. معمولا از دو روش برای شناسایی استفاده می شود که در زیر خلاصه بیان خواهد شد:
روش NIOSH : روش کروماتوگرافی گازی، با تشخیص نشر اتمی، آنالیت: متیل بروماید، ماتریکس: هوا، حد تشخیص 16.6 UG در هر نمونه است.
روش OSHA :کروماتوگرافی گازی با استفاده از یک آشکار ساز یونیزاسیون شعله، آنالیت: متیل بروماید، ماتریکس: هوا، حد تشخیص 0.19 ppm است.