کنترل غیر شیمیایی کرم ساقه خوار نواری برنج

مقدمه

کرم ساقه خوار نواری برنج ( Chilo suppressalis Walker ) به عنوان مهمترین عامل خسارت زای برنج در شمال کشور محسوب مـی شـود. در سال های نخستین ظهور این آفت که از غرب استان مازندران گزارش شد، برای کنترل آن توجه ویژه ای به مبـارزه شیمیایی شد. در همان ابتدا، برای کنترل کـرم سـاقه خـوار بـرنج آزمایشی بـا حشـره کش های مایع و گرانول درشهرستان آمل انجام شد. در نتیجه، حشره کش گرانول دیازینون را برای کنترل شیمیایی کرم ساقه خوار نواری برنج معرفی کردند. با عنایت به اهمیت موضوع، در همین ارتباط، پژوهشگران گزارش کردند که اگر چنانچه مبارزه شیمیایی با آفت ساقه خوار انجام نگیرد عملکرد محصول برنج تا به مقدار 727 کیلوگرم در هکتار کاهش می یابد. در یک دهه قبل، کاهش عملکرد ناشی از خسارت کرم ساقه خوار نواری در برنج ارقـام طارم محلی، خزر و نعمت با توجه به آلودگی بوته ها به ترتیب 21، 13.07 و 11.61 کیلوگرم در هکتار گزارش شده اسـت. در گزارشی دیگر که به منظور ارزیابی خسارت کرم ساقه خوار نواری برنج انجام شد، کاهش عملکرد ناشی از این آفت برای پنج دسته تخم آفت دریک متر مربع را تا 600 کیلوگرم در هکتار تخمین زدند. این آفت در بعضی از کشورها قادر است تا 100 درصد محصول برنج را از بین ببرد. از طرفی، امروزه برای کنترل این حشره بین 4000 تا 8000 تن حشره کش گرانول و مایع در شالیزار مصرف می شود. بدون تردید ادامه مبارزه شیمیایی در کنترل بـا کرم ساقه خوار نواری برنج از یک طرف به دلیل گران بودن آن ها و از طرف دیگر بروز مشکلات اساسی از قبیل آلودگی های زیست محیطی، حذف دشمنان طبیعی، ایجاد اختلال و بی نظمی در جمعیت سـایر حشـرات ( بـر هـم زدن تعادل طبیعی )، تاثیر سوء در ثبات بافت خاک و نهایتا باقی مانده سموم شیمیایی در زنجیره غذایی را غیر قابل اغماض می نماید. با تاکید بر مدیریت غیر شیمیایی یعنی استفاده از روش هایی نظیر روش های زراعی و بیولوژیکی، میـزان مصرف حشره کش های شیمیایی در کنترل کرم ساقه خوار کاهش یافته است. در بررسی های که اخیرا در موسسه تحقیقات برنج انجام شده است، نشان داد که روش های غیر شیمیایی (آگروتکنیکی) از قبیل شخم پس از برداشت و آب تخت زمستانه در جمعیت انتقالی آفت مذکور در فصل زراعی سال بعد موثر بوده و موجب کاهش انبوهی آن شده است. همچنین در بکار گیری یکی از روش های زراعی (استفاده از کاه و کلش حاصل از دروی گیاه بـرنج) در کنترل با آفت ساقه خوار گزارش شده است، اگر چنانچه کاه و کلش مزرعه ایی به صـورت بسـته هـایی تهیـه و در سطح مزرعه بطور یکنواخت پخش شوند به عنوان مامن و زیستگاه عنکبوت های شکارگر در مزرعه محسوب شده و همین کار به تنهایی، نیاز به مبارزه شیمیایی را به میزان 50 تا 60 درصد کاهش می دهد. محققین در بررسی اثر مقایسه ای خسارت آفات در کشت مخلوط و کشت خالص برنج نشان دادند که خسارت کرم ساقه خوار و کرم سـبز برگخوار برنج در تمام آرایش های مخلوط در مقایسه با کشت خالص کاهش معنی داری را از خود نشـان داده انـد. امروزه علاوه بر موارد فوق که برای کنترل آفت کرم ساقه خوار نواری برنج استفاده می شود، آزمایشی که اخیرا در موسسه تحقیقـات برنج برای ارزیابی تاثیر باکتری باسیل روی کرم ساقه خوار نواری برنج در شرایط مزرعه ای انجام شد، نشان داد کـه محلول پاشی باکتری باسیل کم ترین درصد آلودگی در مرحله رویشی و زایشی در مقایسه با تیمار سمپاشی نشده داشت. در مدیریت کرم ساقه خوار نواری در برنج هیبرید گزارش شده است که آلودگی جوانه های مرکزی مرده در مرحله رویشی مربوط به تیمار بدون سمپاشی و زودکاشت بود. همچنین بیشترین آلودگی خوشه های سـفید شـده در تیمار بدون سمپاشی و دیرکاشت مشاهده گردید. بنابر این استفاده از بسته حاضر راهکار مطلوبی برای تمام بهره برداران و تولید کنندگان برنج شامل مراکز آموزشی، کارشناسان حفظ نباتات، مروجین و کشاورزان برای کنترل کرم ساقه خوار نواری می باشد. با توجه به اینکه کرم ساقه خوار نـواری بـرنج در تمـام اسـتانهای بـرنج خیـز کشـورمان باستثنای استان خوزستان زندگی می کند، و نیز به علت مخفی بودن مرحلـه خسـارت زا (لاروی) کنترل آن را بـا مشکل مواجه نموده و تهدیدی برای برنجکاری می باشد. لذا برای کـاهش خسـارت ناشـی فعالیـت آفـت مـذکور و جلوگیری از آلودگی اکوسیستم زراعی برنج، مدیریت غیر شیمیایی به شرح زیر توصیه می شود.

دستورالعمل کنترل غیر شیمیایی کرم ساقه خوار نواری برنج

1. شخم پس از برداشـت بـرنج در شـالیزار (در مـاه هـای شـهریور تـا آبـان) بـرای دو منظـور انجـام مـی گیـرد :
   الف – کاهش جمعیـت لاروهـایی کـه در زمسـتان داخل سـاقه بـرنج بسر می برند و بـه محض شـخم زدن در معرض دید و تغذیه دشمنان طبیعی مثل سار، کلاخ و غیره در سطح مزرعه قرار می گیرند.
   ب – کاشت گیاهانی از قبیل کلزا،شبدر، باقلا ،سیب زمینی و کاهو بــه جهــت کــاهش جمعیــت آفــت و افزایش درآمد بهره برداران
2. بازدید منظم از خزانه، در صـورت آلودگی در خزانه، بـه ازای هـر دسـته تخـم در مترمربـع یـا بـرای ده متـر مربع خزانه یک عدد تریکوکارت رهاسازی شود.
3. نشــاکاری بــرنج تــا نیمه اول اردیبهشــت. ایــن کــار باعث مــی شــود کــه بــرنج زودتر بــه خوشه برود و از خسارت نسل سوم آفت ساقه خوار در امان بماند.
4. حذف برگ های گیاه برنج حاوی تخـم و یـا پنجه های آلوده هنگـام انتقـال نشـا از خزانـه بـه زمین اصـلی (نشای سالم).
5. نصـب تلـه نـوری در مزرعـه جهـت تعیـین نوسـانات جمعیـت و تعیـین زمـان رهاسـازی زنبـور تریکوگرامـا در سطح مزرعه.
6. استفاده از فرمون جنسی کرم سـاقه خـوار نـواری بـرنج در اوائـل فصـل و همزمـان بـا ظهـور پروانـه سـاقه خـوار (تولید موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور- سلیبیت).
7. محلول پاشـی مخلـوط اسـپور و کریسـتال بـاکتری باسـیل (بـی تـورین) در نسـل اول و دوم آفـت بـه فاصـله یک هفته تا سه بـار و بـه میـزان یـک تـا 1.5 لیتـر در هکتـار (در صـورت امکـان تـا سـه نسـل) علیـه لارو هـای سنین اولیه آفت (محصول شرکت فناوری زیستی مهر آسیا- مابکو).
8. رهاسازی زنبورتریکوگراما، براساس پرواز شب پـره هـای آفـت دو تـا سـه بـار رهاسـازی در یـک نسـل (تـا سـه نســل) 100 تــا 150 عــدد تریکوکــارت بــه ازای یــک هکتــار، ایــن کــار بــا همــاهنگی مــدیریت هــای جهــاد کشاورزی شهرستانها و مدیریت حفظ نباتات استان انجام می شود.
9. از سمپاشــیهــای بــی رویــه و خودســرانه در اوائــل فصــل کــه همزمــان بــا شــروع فعالیــت دشــمنان طبیعــی است اکیدا خودداری شود، زیرا موجب، مرگ موجودات زنده مفید می شوند.
10. در هنگام وجین کردن علف های هرز چنانچـه مزرعـه ای بـه کـرم سـاقه خـوار آلـوده شـود، کنـدن و دفـن کردن ساقه های آلوده توصیه می گردد.
11. در فصل زراعی، اگر چنانچه با جمعیت بالای علف های هرز روی مرزها مواجه شدید یا اینکه در داخل مزرعه علـف های هرز رشد بـی رویـه داشته باشد، توصیـه می گردد که علف های هرز را بریده و آن ها را روی مرز پخش نمایند. البته این کار موجب افزایش جمعیت دشمنان طبیعی در روی مرزها و حرکت آنها به داخل مزرعه برای شکار لاروهای ساقه خواری که خودشان را از سطح برگ به پائین ساقه برنج آویزان می کنند، خواهد شد.
12. تقســیط کــود نیتروژنــه در دو تــا ســه مرحلــه (مرحلــه اول همزمــان بــا نشــاء کــاری یــا هفتــه اول و مرحلــه دوم و سوم به فاصله 20 تـا 25 روز بعـد از همـدیگر) زیـرا مصـرف یکبـاره کـود نیتـروژن در گیـاه بـرنج، از یـک طرف موجب می شود که گیاه بـرنج در مـدت زمـان رشـد خـود بـه ویـژه در هنگـام آبسـتنی و ظهـور خوشـه بـا کمبود عنصر نیتروژن مواجـه شـود. از طـرف دیگـر باعـث نـرم شـدن بافـت و انـدام هـایی از قبیـل بـرگ و سـاقه ی برنج شـده و در نتیجـه راه نفـوذ کـرم سـاقه خـوار و نیـز آلـودگی آن بـه عامـل بیمـاری بلاسـت را آسـان تـر می کند.
13. بــرای جلــوگیری از خســارت شــدید آفــت در انتهــای فصــل زراعــی، اگــر چنانچــه مزرعــه ای بــیش از 80 درصد آن محصول به مرحله رسیدگی (زرد شدن) نزدیک شده باشد، دروکردن آن الزامی است.
14. در زمــان برداشــت ســاقه هــای بریــده شــده در معــرض آفتــاب قــرار دهیــد کــه ایــن عمــل باعــث کشــتن لاروهای ساقه خوار برنج میگردد.
15. از سوزاندن کاه و کلش برنج پس از برداشت اکیدا خود داری شود، زیرا سوزاندن کاه و کلش و یا از بین بردن آن در سطح مزرعه هم در فصل زراعی و هم در فصل غیر زراعی، موجب نابودی پناهگاه و زیستگاه دشمنان طبیعی (پرداتورها، پارازیتوئیدها، پاتوزنها و …) و همچنین باعث برهم زدن تعادل طبیعی آن منطقه میگردد. اثرات جانبی زیان بار ناشی از این کار، طغیان سایر حشرات زیان آور، افزایش مصرف حشره کشها و نهایتاً ناپایداری شالیزار و آلودگی زیست محیطی می باشد.
16. اســتفاده از ارقــام زودرس، تطــابق رشــدی گیــاه و زیســت شناســی آفــت را بــر هــم زده و خســارت آفــت راکـاهش مــی دهــد. کاشــت ارقــام زودرس و میــان رس معمــولا بــه یکبــار سمپاشــی بــرای کنتــرل کــرم ســاقه خوار نیاز است.

دانلود فایل پی دی اف کنترل غیر شیمیایی کرم ساقه خوار نواری برنج