هرس درختان پسته

هرس درختان پسته

یکی از بهترین هنرهایی که یک باغبان می تواند در قبال درخت انجام دهد، هرس کردن است؛ یعنی به همان اندازه ای که یک هرس خوب برای درخت سودمند است، هرس بد برای درخت زیان آور می باشد.

هرس درختان پسته به دو منظور انجام می شود:

هرس فرم (تربیت) درختان پسته : هدف از انجام این نوع هرس، ایجاد اسکلت قوی و محکم، دستیابی به شکل مناسب و مورد نظر، تحریک رشد شاخه های مناسب برای ایجاد تاج متراکم و متوازن و افزایش میزان رشد شاخه های نگهداری شده است. هرس فرم جهت ایجاد شکل مناسب درختان پسته از یک سال بعد از پیوند توصیه می شود و مراحل اجرای آن ۴ تا ۵ سال طول می کشد. متأسفانه در بیش از 90 درصد از باغات پسته، هرس فرم انجام نشده و درختان موجود به شیوه سنتی (درختچه ای) پرورش یافته اند. بدترین فرم هرس، بریدن کامل شاخه های پایین و دادن فرم هفت ( به تاج درخت است.

هرس باردهی درختان پسته: هرس باردهی پسته بر روی درختان بارده و به منظور قطع بخشی از شاخه یا تمام شاخه های درخت انجام میشود. این هرس شامل: هرس تنک شاخه، هرس سربرداری، هرس شاخه های مزاحم، خشک، آلوده و حذف پاجوش ها میباشد. مهارت در هرس آنقدر مهم است که حذف نابه جا و بی مورد یک شاخه، نه تنها کربوهیدرات ذخیره شده را از بین می برد، بلکه سطح بالقوه برگ را نیز کاهش میدهد. در اثر کاهش ذخیره کربوهیدرات و برگ، رشد ریشه تقلیل می یابد. درختانی که بر اثر پیری شروع به خشک شدن سرشاخه ها کرده اند را باید با هرس جوان سازی اصلاح نمود. بهترین راه جوانسازی درختان پیر و تنه سیاه، هرس شاخه های ثالثه است. زمان مناسب هرس، بعد از ریزش برگها (بعد از خزان) و در مرحله خواب زمستانه درخت تا قبل از سبز شدن درختان می باشد. هرس تابستانه تنها در موارد خاص (شاخه شکسته و رشد رویشی بیش از حد تابستانه) توصیه میشود.

چند خصوصیت پسته بایستی در برنامه هرس درختان بالغ مد نظر قرار گیرد:

الف – سال آوری: بر اساس مطالعات انجام شده، هرس را می توان به عنوان یکی از عوامل کاهش سال آوری نام برد. سربرداری باعث افزایش شاخه زایی، تشکیل جوانه گل و تشکیل میوه بیشتر می گردد که در نهایت سال آوری را متعادل تر می نماید. هرس تنک شاخه در زمستان، قبل از سال پربار، باعث متعادل نمودن میزان محصول در سال پربار و افزایش بقای جوانه گل برای سال بعد (كم بار) می گردد و بدین نحو سال آوری کاهش می یابد

ب – غالبیت انتهایی : عادت رشد درختان پسته به شدت تحت تأثیر غالبیت انتهایی است. این پدیده به طور قابل توجهی در درختان فندقی و کله قوچی جوان دیده میشود. از آنجا که رشد بیش از ۳۰-۴۰ سانتی متر در سال مطلوب نمی باشد، لذا هرس سربرداری برای حذف رشد اضافه صورت می پذیرد. هرس سربرداری اثر تقویت کننده خیلی زیادتری نسبت به هرس تنک شاخه دارد. در این روش، هدف اصلی، جلوگیری از رشد رویشی بیش از حد جوانه انتهایی و تقویت رشد جوانه های جانبی است. سربرداری شاخه، با افزایش شاخه های جانبی، افزایش سطح میوه دهی و تشکیل جوانه گل تأثیر مثبت دارد. در انجام عملیات سربرداری، دانستن اختلاف بین جوانه های رویشی و زایشی از اهمیت خاصی برخوردار است و باید حداقل ۲-۳ جوانه رویشی آخری بر روی شاخه سرزنی شده وجود داشته باشد.

برای اجرای هرس تنک صحیح، براساس میزان مهارت کارگران، مراحلی که در ادامه آورده شده است پیشنهاد میشود :

الف – حذف شاخه هایی که شکسته اند، خیلی کوتاه هستند و از وسط درخت میگذرند یا بر روی هم قرار دارند. هرس شاخه های مزاحم، خشک و آلوده و یا دارای رشد و رو به پایین الزامی است. در زمان هرس، نباید شاخه ها از ته بریده شوند و طوقه شاخه بایستی سالم باقی بماند. برای حذف شاخه های سیاه، فقط بریدن قسمت خشک شده کافی نیست، بلکه باید تا محل اولیه شاخه جدید حذف شود. هرس این نوع شاخه ها می تواند توسط کارگران با مهارت کم نیز به دلیل مشخص بودن آنها انجام شود.

ب – هر چه زاویه شاخه باتنه اصلی درخت بیشتر باشد محصولش بیشتر است. تنک کردن زیاد شاخدها در رقم فندقی باعث آفتاب سوختگی بعضی شاخه های درخت در ماههای تیر و مرداد می شود که می تواند سبب مستعد شدن این شاخه ها به حمله آفات و بیماریها شود.

پ – حذف تدریجی شاخه های پایینی مماس با سطح خاک از اهمیت خاصی برخوردار است، زیرا تشکیل میوه های چنین شاخه هایی معمولا ریزش محصول، تماس با زمین و آلودگیهای قارچی را به دنبال دارد. ناگفته نماند، هرچه شاخه ها پایین تر باشند دریافت آب و مواد غذایی راحت تر است؛ به همین دلیل، همواره شاخدهای پایین محصول بیشتری دارند. از بین بردن شاخه های خشک و آلوده نیز برای حفظ سلامت درختان پسته و جلوگیری از شیوع و گسترش نقطه های شروع آلودگی موثر است.

ت – در هرس پسته باید پاجوش های درختان سالم حتما حذف شوند، ولی در درختان بیمار و ضعیف باید تعدادی پاجوش قوی را باقی گذاشت تا بتوان در صورت مرگ درخت، پاجوش ها را پیوند زد. در درختان پیر و مشکل دار بهتر است شاخه های جدید (نرکها) را نگه داشت و آنها را قطع نکرد تا جوانه های جدید میوه ده بر روی این شاخه های جوان قرار گیرد.

ث – در صورت تغییر پیوند، پس از اجرای کنده بری تا خزان سال بعد از کود شیمیایی استفاده نکنید. پس از تغییر پیوند و در سال اول رشد، شاخه آبکش قطع نشود. در بهار پیوند را در صورتی بزنید که بافت ترکه آماده پیوند باشد.

30 نکته کلیدی که باید در هرس پسته رعایت شود :

1. باغات را برای محصول هرس کنید، نه برای رفت و آمد تراکتور.
2. بدترین فرم هرس، بریدن کامل شاخه های پایین و فرم هفت (V) برای تاج درخت است.
3. چنانچه فاصله درختان روی ردیف کم است، ابتدا درختان خیلی ضعیف را حذف نموده و سپس هرس را شروع می کنیم.
4. هر چه زاویه شاخه با تنه اصلی درخت بیشتر باشد، محصولش بیشتر است و همواره شاخه های پایینی درخت محصول بیشتری دارند.
5. هر چه شاخه ها پایین تر باشند، دریافت آب و مواد غذایی بیشتر است.
6. چون درخت آب و مواد غذایی را از خاک می گیرد، لذا شاخه های پایینی خیلی بهتر تغذیه می شوند.
7. در زمان هرس سعی شود شاخه های وسط درخت حذف شوند تا نور بیشتری به داخل تاج درخت بتابد. چنانچه داخل تاج درخت خیلی شلوغ است، تعدادی از شاخه ها حذف شوند (فندقی لخت نشود).
8. داخل تاج درخت اگر دو شاخه با هم در تماس باشند، باید شاخه کوچک تر حذف شود.
9. در  هرس درختان پسته مسن، شاخه های جوانی که بالای پیوند رشد می کنند را هرگز قطع نکنید، چون می توانند طی چند سال جایگزین شاخه های فعال شده و درخت را جوان کنند.
10. در درختان پیر و مشکل دار شاخه های جدید بالای پیوند کنار (نرکها) به هیچ وجه قطع نشوند.
11. در زمان هرس، شاخه ها باید از ته بریده شوند و زائده باقی نماند.
12. در رقم اکبری هر ساله باید تعدادی از شاخه های کوچک بدون جوانه گل (ناخنک ها) حذف شوند.
13. در رقم فندقی و کله قوچی (جوان) چنانچه در سال گذشته رشد شاخه ای بیش از ۳۰-۴۰ سانتی متر و ارتفاع آن بالاتر از شاخه است، باید سربرداری شود.
14. درختانی که بر اثر شوری و کم آبی و یا پیری زیاد شروع به خشک شدن سرشاخه ها کرده اند و درختانی که تنه های آنها به شدت سیاه شده اند، باید هرس و جوان سازی انجام داد.
15. برای حذف شاخه های سیاه فقط بریدن قسمت خشک شده کافی نیست، بلکه باید تا محل اولین شاخه جدید حذف شود.
16. اگر چه در تعدادی از شاخه های سیاه و خشک پسته قارچ یافت نشده، أما عامل این مشکل مسمومیت سدیم و منیزیوم و در مواردی کمبود میکروها است.
17. چنانچه قصد تغییر پیوند دارید و درختان خیلی مشکل دارند، امسال سربرداری کنید و سال بعد پیوند بزنید.
18. در درختانی که تغییر پیوند داده می شوند در سال اول به هیچ وجه شاخه آبکش را قطع نکنید.
19. نیمه اسفند بهترین زمان سربرداری جهت پیوند می باشد که بستگی به سن درخت از ارتفاع های مختلف باید سر برداری کنید.
20. برای سربرداری درختان بزرگ جهت پیوندزنی، باید ضمن حفظ یک شاخه آبکش درخت از ارتفاع 80 – 100 سانتی متری بریده شود (کنده بری)
21. آبیاری درختان (نهال های) پیوند زده باید به طور منظم و هر ۱۴ روز یک بار انجام شود.
22. هرگز پیوندک را روی شاخه هایی که کاملا خشبی و محکم نشده اند، نزنید.
23. در هرس پسته تا زمانی که طول پیوندکها به ۱۰۰ سانتی متر نرسیده، شاخه های اضافه را حذف نکنید.
24. سعی شود برای هر رقم، درخت نر مخصوص همان رقم را پیوند کنید و محل درختان نر را در زمان پیوند مشخص کنید.
25. درختان نر را طوری در باغ به صورت زیگزاگ قرار دهید که فاصله دو درخت نر بیش از ۴۰-۵۰ متر نباشد.
26. حداقل تا یک هفته بعد از پیوند، آبیاری انجام نشود.
27. برای درختانی که در سال جاری باید پیوند شوند، کود ازته مصرف نکنید.
28. چنانچه در اسفندماه موفق به سربرداری درختان جهت پیوند نشده اید، می توانید در درختان جوان از پیوند بدنه ای استفاده کنید.
29. چنانچه قصد تغییر پیوند درختان بزرگ را دارید روی هر درخت حداقل ۱۲ پیوند بزنید.
30. در هرس درختان پسته به هیچ وجه شاخه درختانی که در ابتدای فصل آثار شوری را نشان میدهند را قطع نکنید.

نویسنده : حسین رضایی تاج آبادی کارشناس ارشد باغبانی

منبع : ماهنامه دنیای پسته

همچنین مطالعه پسته معرفی برخی رقم های پسته نیز پیشنهاد می گردد.