علائم کم و زیاد بودن عناصر غذایی در گیاه

علائم کم و زیاد بودن عناصر غذایی در گیاه

علایم کمبود عناصر در گیاهان

ازت (Nitrogen)

مشارکت در ساخت ارگانهای رویشی در گیاه

 علائم کمبود ازت

• کوچک شدن اندازه بوته و برگ ها
• رنگ پریدگی برگ ها
• رنگ پریدگی و زردبرگی عمومی در سطح برگ های پائین بوته
• کوتاه و خاردار شدن میوه ها
• باریک و تیز شدن نوک میوه

مسمومیت ازت

سمیت نیتروژن با علایمی مانند ساقه های ضخیم و کلفت،رنگ سیر و تیره برگها که بعضاً پیچیده نیز می گردند ، کوتاه شدن فاصله میان گره ها ، کوتاه شدن شاخه های فرعی ، افزایش رشد طولی جوانه انتهایی ، کم شدن گل ها و میوه ها ، توقف رشد ،پیچیدگی در برگ ها پائینی و سطحی ، ظهور نقاط شفاف بین رگبرگ ها و از بین رفتن کل بوته تظاهر می یابد.

اصلاح کمبود ازت

• آبیاری سنگین و کنترل محیط
• محلول پاشی اوره با غلظت 2 تا 5 در هزار بر روی برگ ها
• استفاده از کودهای ازته

فسفر (Phosphorus)

حضور فسفر برای رشد اولیه ریشه ها بسیار ضروری است

علائم کمبود فسفر 

• توقف رشد
• برگ های جوان کوچک، خشبی و به رنگ سبز تیره متمایل به خاکستری و برگهای پیر زرد رنگ میگردند.
• رشد ریشه ها در گوجه فرنگی

اصلاح کمبود فسفر

• مصرف کودهای فسفره در خاک
• مصرف کود های فسفره در آب آبیاری

مسمومیت فسفر

سمیت فسفر بر روی بوته های خیارخیلی نادر است. غلظت مطلوب فسفر در برگ خیار گلخانه ای 0.6 تا 1.3 درصد بر حسب وزن خشک برگهای وسط شاخسار اصلی است. معمولا فسفر بیشتر در برگهای جوانتر یافت می شود اما برگهای سوم از نوک انتهایی بوته خیار با حداقل سطح 10 سانتی متر بهترین حالت نمونه برداری است. کمبود فسفر در غلظتهای پائین تر از 0.3 یا 0.2 درصد مشاهده می گردد.

پتاسیم (Potassium)

• پتاسیم در گیاه پرتحرک است و در غلظتهای بالا مورد نیاز است.
• تعدیل و بالانس اسیدهای ارگانیک در محیط داخلی سلول و دیگر آنیونهای با بار منفی مانند سولفات، کلراید و نیترات
• فعال کننده چندین آنزیم و کنترل کننده مكانیسم تعرق از طریق اثر بر روی سلولهای روزنه در سطح برگها

علائم کمبود پتاسیم

• توقف رشد در حالت عمومی
• کوتاه شدن میانگره ها و کوچک ماندن برگ ها
• کلروز میان گره ها و سبز ماندن رگبرگ ها
• میوه ها نوک کشیده شده و عدم تكامل در قسمت دم میوه

اصلاح کمبود پتاسیم

کوتاهترین و مطمئن ترین راه جلوگیری از کمبود پتاسیم. تأمین منابع کافی پتاسیم در خاک در هنگام کاشت می باشد( روش آزمون خاک). به طور مثال مصرف پتاسیم به میزان 80 گرم در مترمربع یا از طریق آب آبیاری به صورت تزریق در سیستم آبیاری . به طور مثال مصرف 300 تا 500 میلی گرم در لیتر نیترات پتاسیم (KNO3)  بطور کلی در درمان کمبود موثر لست. برای درمان عاجل ،معمولا محصول بایستی تغذیه برگی شود. در این هنگام از کودهای محلول در آب مثل نیترات پتاسیم با غلظت 2 در هزار انجام می گیرد. اگر چه تأمین کل نیاز به پتاسیم از طریق برگ امكان پذیر نمی باشد

کلسیم (Calcium)

• نقش در ساختمان و حفظ پایداری سلولهای گیاهی
• در صورت کمبود کلسیم تعرق به حداقل رسیده و حرکت آب و به همراه آن کلسیم در آوندهای گیاه تحت تأثیر واقع می شود.

علائم کمبود کلسیم

• ایجاد نقاط سفیدرنگ و شفاف بر روی نوک و مابین رگبرگ ها در مراحل اولیه کمبود
• کلروز یا زرد برگی بین رگبرگی
• توقف رشد بوته ها
• کوچک ماندن برگهای جوان و خمش حاشیه آنها به سمت بالا
• مرگ مریستم انتهایی.
• ضخیم و کوتاه شدن ریشه ها
• بدشكلی و بی مزه شدن میوه ها
• پوسیدگی گلگاه در گوجه فرنگی
• ایجاد لكه های فرورفته در گلگاه فلفل

اصلاح کمبود کلسیم

• آبیاری سنگین و کنترل محیط
• محلول پاشی اوره با غلظت 2 تا 5 در هزار بر روی برگ ها
• استفاده از کودهای ازته

منیزیم (Magnesium)

کمبود در خاکها به علت بالا بودن پتاسیم و در اثر مصرف زیاد کود پتاسیم یا کلسیم در محیط می باشد. کمبود در کشت های غیرخاکی اتفاق می افتد هنگامیكه میزان منیزیم به اندازه کافی در محلول غذایی تأمین نشده باشد یا سایر کاتیونها مثل کلسیم یا پتاسیم دارای غلظت بالایی باشد

علائم کمبود منیزیم

• ایجاد نقاط لكه ای کلروز در روی برگها
• ایجاد زردی در فاصله بین رگبرگ ها

اصلاح کمبود منیزیم

• محلول پاشی با کودهای منیزیمی
• مصرف کود سولفات منیزیم به میزان مورد نیاز در هنگام کاشت، چرا که بهترین راه تامین منیزیم از طریق ریشه ها می باشد

گوگرد (Sulphur)

معمولا به واسطه مصرف کودهای با بنیان سولفاته مثل سولفات پتاسیم یا سولفات آمونیوم کمبود آن به ندرت اتفاق می افتد. استفاده یا مصرف بیش از حد گوگرد باعث افزایش شوری محیط کشت (خاک یا غیرخاکی) می شود و می توان باعث کاهش جذب مولیبدن گردد. کمبود باعث ایجاد زرد برگی عمومی و ایجاد هاله قرمز رنگ در اطراف رگبرگ ها میشود.

آهن  (Iron )

برای ساخته شدن کلروفیل اساسی ترین ماده برای انجام عمل فتوسنتز در گیاه لازم است

علائم کمبود آهن

علائم روی برگهای بسیار جوان انتهایی بوته ظاهر می شودجوانترین برگهای باز شده به رنگ زرد-سبز و یا زرد در آمده اما رگبرگ ها سبز باقی می ماند. توقف رشد شاخسارها و جوانه انتهایی ایجاد حالت نكروزه و پوسیدگی بر روی برگها از علل بروز کمبود آهن تنها میزان کم این عنصر در خاک نمی باشد بلكه بالا بودن پ هاش در محیط ریشه، یا بالا بودن غلظت منگنز، شرایط تهویه نامناسب (غرقاب شدن) ،پایین بودن دمای بستر کشت، سنگینی بافت خاک و مرگ ریشه ها می تواند باعث ظهور علائم مشابه کمبود آهن شود. در این مواقع معمولا با افزایش اکسیژن محیط ریشه، بهبود وضعیت ساختمان و بافت خاک ، مناسب کردن آبیاری و هوادهی در محلول غذایی یا محیط ریشه و از همه مهمتر بهبود وضعیت تعرق و تنفس گیاه باعث حل مشكل میگردند…

مسمومیت آهن

 بالا بودن غلظت آهن در خاک، خود را به شكل کمبود منگنز آشكار مینماید

اصلاح کمبود آهن

• اضافه کردن نمكهای معدنی آهن مثل سولفات آهن به خاک
• اضافه کردن کلات آهن با بنیان EDDHA در خاک های قلیایی
• اضافه کردن بنیان EDTA آهن نیز در محیط های بدون خاک ( محلول پاشی های مكرر بایستی خودداری شود چرا که نمكها در روی برگ تجمع یافته و ایجاد سمیت می کند) بهترین راه حل افزایش و تسهیل شرایط جذب و کاهش خطر سوختگی نمک می باشد.

روی (Zinc)

حضور در ساختمان چند آنزیم

تمام عناصر کم مصرف حتی روی وقتی غلظت آن در حد کمبود باشد باعث اثر روی فتوسنتز می شوند

علائم کمبود روی

• دسترسی روی در خاک با افزایش پ هاش خاک و درصد کربنات کلسیم کاهش می یابد.
• استفاده بیش از حد از فسفر و تجمع آن در خاک باعث کاهش قابلیت دسترسی روی توسط گیاه می شود
• در خیار گلخانه مشخص ترین شاخص کمبود کوتاهی و روزتی شدن بوته هاست
• کمرنگ شدن لكه ای بین رگبرگی بر روی برگ های پائینی که به سمت بالا پیش روی می کند و زردبرگی
• رگبرگها سبز تیره و متمایز باقی می ماند.
• توقف رشد.

مسمومیت روی

مسمومیت روی در خاکهای خیلی اسیدی با مقدار روی بالا اتفاق می افتد. روی شبكه رگبرگهای برگ به رنگ سبز تیره در می آید و حتی سیاه می شوند.

اصلاح کمبودروی

• محلول پاشی سولفات روی با غلظت 2 در هزار
• اضافه کردن فسفات یا آهک.

مس (Copper)

برای ساخته شدن کلروفیل اساسی ترین ماده برای انجام عمل فتوسنتز در گیاه است

علائم کمبود مس

• توقف یا کاهش رشد و کاهش فاصله میانگره ها و کوچک ماندن برگ ها
• ایجاد لكه های زردرنگ بین رگبرگ های برگ های کاملا بالغ
• سبز بی رنگ یا کم رنگ و یا برنزی شكل شدن برگ ها
• کاهش تعداد گل ها و میوه ها
• پیچیدگی برگ ها در گوجه فرنگی

معمولا کمبود مس بسیار نادر است چراکه سمپاشی های داخل گلخانه برای مبارزه با قارچهای پاتوژن بدلیل محتوای مس آنها کمبود مس را برطرف می کنند. اما واقعاً یک مشكل جدی در کشت های هیدروپونیک که پیت و یا موارد مشابه خنثی کشت می شوند می باشد.

مسمومیت مس

 به علت سمپاشی های مداوم در گلخانه ها غلظت مس معمولا بالاست. در سیستم های هیدروپونیک استفاده از لوله های مسی در کف بستر باعث آلودگی مس می گردد

اصلاح کمبود مس

• اضافه کردن 10 گرم در مترمربع سولفات مس
• در کشتهای هیدروپونیک محلول پاشی سولفات مس با غلظت 1 در هزار (یک گرم در لیتر) مفید است.

بر (Boron)

• عنصر بور برای انجام تقسیم سلولی و تمایز یابی بسیار مهم است.
• برای تكثیر و فعالیت ریشه ها ضروری است.
• قابلیت دسترس بور در خاکهای شنی (پ هاش بالا) که اغلب به عنوان بستر کشت در گلخانه ها بكار می رود پائین است ،
• کیفیت آب تعیین خواهد کرد که میزان بور در گیاه چقدر خواهد بود چرا که منابع آب دارای مقادیر متفاوتی از بور در خود می باشند.

علائم کمبود بر

• برگهای پائینی و وسطی بوته ها قدری زردبرگی نشان داده و شكننده می شوند.
• مرگ قسمت جوانه انتهایی (apex)
• رشد جوانه های جانبی بیشتر و حالت بوته ای و چند شاخه شدن گیاه میباشد
• برگ های جوان بدشكل می شوند
• رگبرگ ها برجسته و برگ های مسن تر فنجانی می شوند. برگهای شكننده فنجانی شكل کوچک شده و زردشدن برگ های پائینی که از حاشیه آنها شروع می شود به رنگ قهوه ای در می آید و به سمت بالا می پیچند میوه های کوتاه با شكاف های طولی روی پوست خیار مشخص ترین علامت کمبود بور است
• سیاه شدن نوک ریشه ها با طویل شدن آنها در کمبود شدید بور رخ می دهد که باعث افت عملكرد به میزان 90 درصد می شود و کیفیت میوه نیز تا به حد زیادی از دست می رود.

مسمومیت بر

• مسمومیت بور بیشتر تحت تأثیر مقادیر آن در آب آبیاری است تا میزان آن در خاک
• از آنجائیكه بور در گیاه غیرمتحرک است بنابراین ابتدا در برگهای پیر علائم مسمومیت ظاهر می شود.
• زوایای برگ های پیر سبز – زرد شده و فنجانی شكل می شود به سمت پایین تغییر جهت می دهد.
• نقاط نكروتیک بین رگبرگ ها توقف رشد و کوچک ماندن برگهای بالایی و کاهش تعداد گلهای ماده برروی انتهای شاخساره.

اصلاح کمبود بر

• اضافه کردن اسیدبوریک به محیط کشت (حدود 2 گرم در مترمربع)
• محلول پاشی اسید بوریک با غلظت 1-2 گرم در لیتر

اصلاح مسمومیت بر

• آبیاری سنگین و شستشوی با آب بدون بور
• تعویض بستر کشت.

مولیبدن (Molybdenum)

مولیبدن در آنزیم ها دخالت دارد در متابولیسم ازت کاملا درگیر است. مولیبدن در خاک به صورت آنیون حضور دارد. در مقابل ، بیشتر عناصر کم مصرف که به صورت در خاک حضور دارند کاتیون هستند. رفتار آن شبیه فسفات در خاک است

علائم کمبود مولیبدن

• کمبود مولیبدن در محیط های کشت با حالت اسیدی مثل کشت های هیدروپونیک اتفاق می افتد.
• قسمتهایی از برگ های کامل ابتدا سبز باقی مانده و سپس حالت لكه ای یا تاول زده به خود می گیرد.
• کوچک شدن گل ها

مسمومیت مولیبدن

• این عنصر قابل جذب در مقادیر بالاست بدون اینكه باعث ایجاد خسارت شوند اما برای سلامتی غلظتهای بالای آن مضر می باشد

اصلاح کمبود مولیبدن

• مصرف مولیبدن به مقدار 5 گرم در مترمربع در کشتهای بدون خاک مثل پیت
• درخاکهای شنی اسیدی مصرف 150 گرم در مترمربع یا محلول پاشی مولیبدات سدیم با غلظت 1 در هزار

کلر(Cl)

به علت اینكه در خاک به مقدار کافی وجود دارد اغلب مشكل مسمومیت کلر مطرح است.

سدیم (sodium)

از دیگر عناصر ضروری سدیم می باشد که آن هم مثل کلر بیشتر به مسئله سمیت آن بایستی توجه داشت.

منگنز ( Manganese)

• در فعال کردن چندین آنزیم مختلف در گیاه که افزایش دهنده فتوسنتز و هورمون اکسین هستند نفش دارد.
• کمبود منگنز با کمبود آهن اشتباه می شود چون علائم بسیار مشابه است.

علائم کمبود منگنز

• علایم کمبود منگنز بیشتر در برگها شكل می گیرد.
• مشخص ترین علایم کمبود منگنز در مقایسه با کمبود آهن این است که گرچه در کمبود آهن حاشیه رگبرگ های میانی در حالت پیشرفته به رنگ سبز کم رنگ یا سبز – زرد و یا زرد در می آید. در کمبود منگنز رگبرگ ها سبز باقی می ماند.
• تولید لكه های نكروتیک روی برگ.
• کمبود منگنز در خاکهای آهكی مثل شرایط ایران بسیار شایع است و در کشتهای بدون خاک یا هیدروپونیک وقتی محصول غذایی فاقد منگنز باشد حادث می شود.

مسمومیت منگنز

• ایجاد لكه های زرد و سبز کم رنگ بین رگبرگ ها ی برگ های اولیه
• ایجاد نقاط ارغوانی رنگ بر روی ساقه ها
• مسمومیت منگنز معمولا بدنبال بخاردهی و ضدعفونی خاک به وجود می آید که بیشتر در خاکهای اسیدی و در مواقعی که حرارت دهی با دمای زیاد صورت می گیرد حاصل می شود.

روش برطرف کردن کمبود منگنز

• محلول پاشی سولفات منگنز در خاک