تغذیه درختان باغی در مناطق معتدل

مقدمه:

اطلاعات اغلب باغداران استان آذربایجان شرقی در مورد مسائل تغذیه گیاهی ناکافی بوده و در شرایط ایده آل فقط میتوان استعمال نسبت کودی توصیه شده از سوی کارشناسان محلی با روش چالکود و ندرتاً به صورت پاششی را از آنان انتظار داشت. هرچند در مقطع کنونی برآورد همین انتظار نیز مغتنم بوده و میتواند راهگشای بسیاری از مشکلات تغذیه ای باشد ولی برای رسیدن به شرایط آرمانی و درک صحیح مدیران باغ از نیازهای غذایی درختان تحت پرورش و همچنین نحوه تأمین این نیازها هنوز راه طولانی در پیش بوده و سطح اطلاعات ناقص و ابتدایی ضامن رسیدن به حداکثر تولید با حفظ استانداردهای امنیت غذایی و نیز جلوگیری از تخریب محیط زیست نخواهد بود. امروزه اگرچه ارائه نسخه واحد جهت تأمین احتیاجات غذایی گیاهان کشت شده در مناطق مختلف با تردیدهایی روبروست ولی تنظیم دستورالعمل های فنی برای تعیین نسبت های کودی در دوره های زمانی معین و با لحاظ نمودن تغییرات اقلیمی و محیطی به عنوان یکی از ابزارهای کارشناسی همچنان ارزش خاص خود را داراست و در صورت بازنگری و به روزسازی نقش بی بدیلی در حفظ سلامت محیط زیست، ارتقای شاخص های امنیت غذایی و اقتصاد باغبانی منطقه ایفا می نماید.

با این حال در استفاده از دستورالعمل های فنی تغذیه گیاهی همواره این سوالات برای کارشناسان یا کاربران حرفه ای مطرح می شود که مقدار توصیه شده عناصر غذایی مناسب چه تیپ خاکی و چه نوع اقلیمی است؟ یااصولاً میزان اولیه و اپتیمم این عناصر در داخل گیاه مورد نظر چقدر است؟ اگر این مقدار کود توصیه شده را به کار ببریم، نیاز گیاه را در حد مطلوب تأمین نموده ایم؟ و …

هدف از نگارش این نشریه ابتدا کسب اطلاع از محدوده مصرف کودهای شیمیایی موجود در بازار و متعاقباً دستیابی به اطلاعات تکمیلی و دقیق با اخذ نتایج حاصل از تجزیه خاک و برگ یا اندام های دیگر گیاه مورد نظر می باشد.

این روش مدتهاست که برای تعیین نیاز کودی انواع گونه های گیاهی مورد استفاده قرار میگیرد. مقادیر ماده غذایی موجود در برگ حداقل در سه کلاس کمبود، نرمال و اضافی قابل تعریف بوده و این مقادیر از درختی به درخت دیگر و حتی از برگی به برگ دیگر در روی یک درخت و نهایتاً بسته به زمان تهیه نمونه در طول فصل ممکن است متغیر باشند. برای اینکه نمونه معتبری تهیه و تحویل آزمایشگاه گردد، باید نکات ذیل را در نظر داشت:

1. هر نمونه باید متعلق به یک رقم و ترجیحاً فقط از یک نوع پایه تهیه شده باشد.
2. نمونه های بعدی نیز باید از همان گیاه قبلی تهیه گردد.
3. حداکثر وسعت قابل تعمیم نتایج تجزیه برگ یک نمونه بیش از 2 هکتار نخواهد بود.
4. هر نمونه متشکل از 50 برگ است که این تعداد از 5 درخت بطور تصادفی در وسعت یاد شده (2 هکتار) جمع آوری میگردد. از هر درخت 10 برگ و از هر شاخه فقط یک برگ انتخاب مینماییم. برای این منظور برگ میانی شاخه های فصل جاری (انتهایی) را که حتماً باید سالم باشند انتخاب میکنیم.

(در گردو، برگچه میانی برگ واقع در وسط شاخه بارده، نمونه مورد نظر خواهد بود)

همزمان با افزایش سن برگ، غلظت عناصر غذایی آن نیز تغییر میکند. بعضی از عناصر غذایی نظیر ازت، فسفر و پتاسیم به موازات ازدیاد سن برگ، کاهش و برخی دیگر نظیر کلسیم و منیزیم افزایش مییابند. در خلال این تغییرات، حالت تعادلی در برگ وجود دارد که در درختان میوه مناطق معتدله بین 100 تا 125 روز بعد از تمام گل است و این زمان بهترین موعد تهیه نمونه است (اواسط تیر تا اواسط مرداد). پیشنهاد می گردد نتایج کاربرد مقادیر کودی توصیه شده در این دستورالعمل با نتایج تجزیه خاک و گیاه تطبیق داده شود و پس از مقایسه با جداول استاندارد مندرج در بخش پایانی برای شرایط موجود به طور ویژه بالانس گردد.

توصیه کودی برای درختان میوه دانه دار

توصیه عمومی:

• اوره به میزان 900-500 کیلوگرم در هکتار یا معادل آن نیترات آمونیوم
• سوپرفسفات تریپل به میزان 350-300 کیلوگرم در هکتار
• سولفات پتاسیم به میزان 300 کیلوگرم در هکتار
• مصــرف خــاکی کــود سولفات آهن بــه میــزان 150-200 کیلــوگرم، ســولفات روی 150 کیلوگرم، اسید بوریک 50 کیلوگرم ، سولفات منیـزیم 150 کیلـوگرم، گـوگرد گرانولـه 150 کیلوگرم در هکتار

طریقه مصرف:

یک سوم کود ازته از منبع نیترات آمونیوم در اواخر زمستان همراه با فسفات و پتاسیم و کود دامی در چالکودها بهمراه کودهای ریزمغذی قرارداده مـیشـود. دو سـوم بـاقی مانـده کود ازته در خاکهایی که میزان کربنات کلسیم آنها در تجزیه خاک بیش از20 درصد است از منبع سولفات آمونیوم مصرف شـود و در خـاک هـایی کـه کربنـات کلسـیم آنهـا کمتـر از 20 درصد است میتوان از کود اوره استفاده نمود. این مقدار کود بصورت سـرک حـداقل در دو نوبت یکی در زمانی کـه میـوه بصـورت فندقـه شـده اسـت در اوایـل خردادمـاه و مرحلـه بعـد بلافاصله 1.5  ماه بعد مصرف شود.

لازم است گوگرد مصرفی با کمک باکتریهای تیوباسیلوس به سـولفات تبـدیل شـود. این باکتریها توانایی تبدیل گوگرد به اسید سولفوریک را دارا می باشـند. بـا مصـرف موضـعی این کود (چالکود، نواری و ….) ، اسید تولید شده سـبب کـاهش موضـعی pH خـاک و نهایتـاً آزاد سازی فسفر از فسفات تثبیت شـده موجـود در خـاک مـیگـردد. کـاهش pH خـاک در منطقه ریشه درختان میوه علاوه بر فسـفر باعـث افـزایش قابلیـت جـذب دیگـر عناصـر غـذایی ریزمغذی موجود درخاک نیز میگردد. بعلاوه گوگرد عنصری (S) برای گیاهان قابل اسـتفاده نیست. باکتریهای تیوباسیلوس با اکسیداسیون گوگرد و تبدیل آن بـه سـولفات (SO4)، امکـان استفاده از گوگرد عنصری را فراهم مینمایند. کاهش موضعی pH خاک میتواند بـه کـاهش pH شیره در درون آوندهای درختان کمک نماید و ایـن امـر باعـث افـزایش قابلیـت اسـتفاده عناصر غذایی مهم نظیر فسفر، آهن، روی و .. برای درختان میگردد.

توصیه کودی برای درختان میوه هسته دار

توصیه عمومی:

• اوره به میزان 300 کیلوگرم در هکتار یا معادل آن نیترات آمونیوم
• فسفات آمونیوم به میزان 200 کیلوگرم در هکتار
• سولفات پتاسیم به میزان 300 کیلوگرم در هکتار
• مصرف خاکی کود سولفات آهن بـه میـزان 250 کیلـوگرم ، سـولفات روی 150 کیلـوگرم، سولفات مس 40 کیلوگرم و اسیدبوریک 60 کیلوگرم در هکتار

طریقه مصرف:

تمام کودها همراه با کود دامی به صورت دو یا سه چاله کودی درون خاک قرار داده میشود. برای جلوگیری از نرم شـدن زود هنگـام و افـزایش عمـر مانـدگاری میـوه هـای هلـو، گیلاس، شلیل و زردآلود پس از فندقی شدن میوه ها (حدود سـه هفتـه پـس از تشـکیل میـوه) بایستی چندین مرتبه اقدام به محلول پاشی کلروکلسیم بـا غلظـت 5 در هـزار در هکتـار نمـود. میزان مصرف کلرور کلسیم 10 کیلوگرم برای دوبار محلولپاشی در طول فصل در هکتار مـی باشد. همچنین محلولپاشی برای تشکیل میوه با ترکیبات اوره، سولفات روی و اسیدبوریک باید در زمان متورم شدن جوانه ها در بهار با غلظت 5 در هزار به میزان 5 کیلوگرم در هکتار انجـام پذیرد.

توصیه کودی برای ریزمیوه ها

توصیه عمومی:

• سولفات آمونیوم به میزان 600-700 کیلوگرم در هکتار طی دو نوبت
• سولفات پتاسیم به میزان 700 کیلوگرم در هکتار
• سوپرفسفات تریپل به میزان200 کیلوگرم در هکتار
• مصـــرف خـــاکی اسید بوریک 50 کیلـــوگرم در هکتـــار، گوگرد گرانوله (گـــوگرد کشاورزی)  500 کیلوگرم در هکتار، سولفات آهن 25 کیلوگرم در هکتار، سولفات منیـزیم 250 کیلوگرم در هکتار، سولفات روی 100 کیلـوگرم در هکتـار، سـولفات منگنـز 50 کیلـوگرم در هکتار، سـولفات مـس 25 کیلـوگرم در هکتـار، کـود کامـل میکـرو 6 کیلـوگرم در هکتـار (بـه صورت محلولپاشی سه هفته پس از ریزش گلبرگ با غلظت سه درهزار)

در مورد انگور دیم کود کامل میکرو بـه صـورت محلـول پاشـی بـا غلظـت 3 در هـزار ( 6 کیلوگرم درهکتار) توصیه می گردد.

توصیه کودی برای میوه های خشک

توصیه عمومی برای بادام (آبی):

• نیترات آمونیوم به میزان 600 کیلوگرم در هکتار طی دو نوبت 15 و 45 روز بعد از تمام گل
• سولفات پتاسیم به میزان 350 کیلوگرم در هکتار
• فسفات آمونیوم به میزان 200 کیلوگرم در هکتار
• مصرف خاکی اسید بوریک 50 کیلوگرم، سولفات روی 75 کیلوگرم، سـولفات منیـزیم 200 کیلوگرم، سولفات منگنـز 25 کیلـوگرم، گـوگرد گرانولـه (گـوگرد پـودری) 250 کیلـوگرم، سولفات مس25 کیلوگرم، بیوفسفات طلایی 350 کیلــوگرم در هکتــار و بــه منظــور افــزایش تشکیل میوه، محلول پاشی پائیزه با اوره، اسید بوریک و سولفات روی از هر کدام 5 کیلـوگرم در 1000 لیتر آب جمعاً به غلظت 15 در هزار توصیه می گردد.

توصیه عمومی برای بادام (دیم):

• نیترات آمونیوم به میزان 50 کیلوگرم در هکتار
• کود کامل ماکرو به میزان 60 کیلوگرم درهکتار
• کود کامل میکرو به میزان 60 کیلوگرم در هکتار (در صورت محلول پاشی با غلظـت سـه در هزار عمل شود)

توصیه عمومی برای گردو:

• نیترات آمونیوم به میزان 800 کیلوگرم در هکتار طی سه نوبت
• سوپرفسفات تریپل به میزان 200 کیلوگرم در هکتار
• سولفات پتاسیم به میزان 400 کیلوگرم در هکتار
• مصرف خاکی سولفات روی به میـزان 75 کیلـوگرم، اسـید بوریـک 50 کیلـوگرم و محلـول پاشی به منظور افزایش تشکیل میوه با استفاده از اوره، اسید بوریک و سولفات روی (هر کـدام با غلظت 5 در هزار ) یک بار در پائیز بعد از برداشـت محصـول و یـک بـار در بهـار (هنگـام متورم شدن جوانه ها) قابل توصیه است.

توصیه عمومی برای فندق:

• سولفات آمونیوم به میزان 650 کیلوگرم در هکتار
• سولفات پتاسیم به میزان 400 کیلوگرم در هکتار
• سوپرفسفات تریپل به میزان 150 کیلوگرم در هکتار
• سولفات روی 60 کیلوگرم، اسـید بوریـک 40 کیلـوگرم، گـوگرد گرانولـه 400 کیلـوگرم در هکتار

به منظور افـزایش تشـکیل میـوه، محلـول پاشـی پـائیزه بـا ترکیبـی از اوره، اسـید بوریـک و سولفات روی هر کدام با غلظت 5 در هزار در هکتار بعد از برداشت محصول و با رعایت کلیه نکات فنی توصیه می گردد.

توصیه عمومی کود برای سماق:

• اوره به میزان 150 کیلوگرم در هکتار
• سوپر فسفات تریپل به میزان 100 کیلو گرم در هکتار
• سولفات پتاسیم به میزان 150 کیلوگرم در هکتار
• محلول پاشی با کود کامل میکرو به میزان 4 در هزار یک یا دو بار بـه میـزان 6 کیلـوگرم در هکتار توصیه میشود.

توصیه کودی برای درختان غیرمثمره و زینتی

توصیه عمومی:

مصرف سالانه ازت به مقدار 240 کیلوگرم در هکتار به صورت خاکی طی سه نوبـت به فواصل سه هفته ای هر بار 80 کیلوگرم در هکتار و به فاصله بیش از یک متـری تنـه درخـت توصیه می گردد. در فواصل زمانی سه تا 5 ساله مصرف کـود کامـل مـاکرو در چالـه هـایی بـه مقدار 240 کیلوگرم در هکتار و آهن به مقدار 25 کیلوگرم در هکتـار از منبـع سـولفات آهـن توصیه می شود. چاله هایی که برای جایگذاری کود استفاده میشوند بایستی به صورت دوایـر متحدالمرکز فرضی در اطراف تنه تعبیه شوند. این دوایـر بـالطبع در محـدوده سـایه انـداز گیـاه خواهند بود.

توصبه عمومی کود برای درختان همیشه سبز:

مصرف سالانه 240 کیلوگرم کود کامل برای درختان بزرگ همیشه سبز قابل توصـیه است. برای رفع کلروز در این درختان، مصـرف سـولفات آهـن بـا توجـه بـه شـرایط فراهمـی رطوبت به میزان 500 گرم به همـراه 2 کیلـوگرم گـوگرد گرانولـه بـه صـورت اخـتلاط بـا 20 کیلوگرم کود دامی کاملاً پوسیده در چاله های تعبیه شده در سایه انداز درخت توصیه میشود. برای درختان زینتی بسیار با ارزش مانند انواع ماگنولیـا و کـاج نوئـل بهتـر اسـت جهـت رفـع کمبود آهن، محلول کلات آهن (سکوسترین 138 ) به غلظت 100 گـرم در 20 لیتـر بـرای هـر درخت به کار برده شود. این محلول به صورت شیاری در محدوده سایه انداز درخت به خاک اضافه گردیده و با خاک پوشانده می شود.

حدود عناصر غذایی در برگ انواع گونه های باغی

تشخیص کمبـود بـا شـاخص هـای مورفولـوژیکی گیـاه چنـدان معتبـر و قابـل اسـتناد نمیباشد . معمولاً  علایم کمبود عناصر غذایی زمانی خود را نشان میدهند که بـالاترین سـطح تقاضا از طرف گیاه وجود داشته باشد. علایم کمبود آهن، بور و روی حتی قبل از گلدهی نیـز ظاهر میگردند در حالیکه علایـم کمبـود پتاسـیم و منیـزیم اغلـب تـا مـرداد مـاه قابـل رویـت نمیباشند. از طرفی بسیاری از علایم کمبود بـا علایـم بیمـاری تشـابهات زیـادی ممکـن اسـت داشته باشند. بنابراین کافی است باغداران با دردست داشتن نتایج تجزیه برگ و تجزیـه خـاک درختان باغ و تطبیق کارشناسی آنها با یکدیگر و نیز اخذ مشاوره از کارشناسان تغذیه گیـاهی، نوع کود مناسب با بهترین نسبت کاربردی را تعیـین و آن را در عمـق مناسـب توزیـع ریشـه بـه روش چالکود یا به صورت پاششی در سطح درختان استعمال نماید.

منابع مورد استفاده:

1. فیضی اصل، و.، غ. ر. ولی زاده. .1383 آزمون خاک: تفسیر نتایج تجزیه خاک با اسـتفاده از روشهای تصویری و تجزیه واریانس کیت – نلسون. بـولتن فنـی موسسـه تحقیقـات کشاورزی دیم. سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی. مراغه. ایران
2. طباطبایی، س. ج. .1392 اصول تغذیه معدنی گیاهان. انتشارات دانشگاه تبریز. تبریز. ایران
3. کریمیان، ن. .1392 سرنوشت کودهای شیمیایی در خاک های آهکی. مجموعـه مقـالات سیزدهمین کنگره علوم خاک ایران. اهواز. ایران
4. ملکوتی، م. ج. .1375 کشاورزی پایدار و افزایش عملکرد با بهینه سازی مصرف کـود در ایران. نشر آموزش کشاورزی. کرج. ایران
5. رهنمون، ح. .1383 اصلاح مدیریت باغات آذربایجان شرقی. انتشارات سازمان مدیریت و برنامه ریزی آذربایجان شرقی. تبریز. ایران
6. رهنمون، ح. .1379 بررسی اثرات ازت، فسفر و پتاسیم روی درختان بادام. گزارش نهـایی پروژه به شماره فروست. 79/722 مرکز ثبت اسناد و مدارک علمی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی. تهران. ایران

نگارندگان: دکتر احمد بایبوردی، دکتر حمید رهنمون

دانلود فایل pdf مقاله دستورالعمل تغذیه درختان باغی در مناطق معتدل