روش تشخیص گندم از جو در مزرعه

سخن نگارنده

غلات به عنوان یکی از مهمترین، کلیدیترین و پرکاربردترین منابع غذایی بشر در جهان به حساب می آیند. در بین غلات، دو گیاه گندم و جو به عنوان شاخصترین غلات سردسیری شباهت های زیادی از نظر ریخت شناسی دارند. از این رو شناسایی و تمایز گندم از جو همواره یکی از مهمترین موضوعات دانشجویان محترم رشته مهندسی کشاورزی در دروس زراعت غلات، عملیات کشاورزی و عملیات زراعی به حساب می آید. متأسفانه در این زمینه راهنمای تصویری کاملی برای راهنمایی دانشجویان وجود ندارد و اکثر منابع به صورت جسته و گریخته به تفاوتهای ظاهری گندم و جو پرداخته اند که کامل نیست. براین اساس برآن شدم که تمامی تفاوتهای ظاهری موجود بین دو گیاه گندم و جو را از مرحله جوانه زنی تا برداشت با کمک تصاویر رنگی و قابل فهم به قلم نگارش درآورم. امیدوارم مطالب نگارش شده و بیان روش تشخیص گندم از جو در مزرعه برای دانشجویان، پژوهشگران و اساتید محترم رشته مهندسی کشاورزی مفید باشد.

با احترام دکتر حمید جبّاری

تفاوتها در شکل ظاهری بذر گندم و جو

• تفاوت ظاهری در شکل بذر گندم و جو:

تفاوت ظاهری دانه گندم و جو کاملاً مشخص می باشد. اصولاً در شرایط بدون تنش و مناسب محیطی، دانه های گندم تپلتر و گردتر از دانه های جو است. همچنین شکل دانه جو بطری شکل و جنین در جو عمیقتر از دانه گندم میباشد (شکل 1 ) .

تفاوتهای موجود در مراحل رشد رویشی گندم و جو

• تفاوت در نحوه جوانه زنی گندم و جو:

جوانه زنی گندم از نوع تک قطبی و جوانه زنی جو دو قطبی است، یعنی جوانه زدن بذر گندم از یک سمت ولی در جو از دو سمت بذر میباشد (شکل2 ) .

شکل -2 تفاوت در جوانه زنی بذور گندم و جو از نظر تک قطبی یا دوقطبی بودن (در جوانه زنی تک قطبی مثل گندم، ریشه چه و ساقه چه از یک نقطه بذر ظهور میکنند درحالیکه در جوانه زنی دو قطبی مثل جو، محل ظهور ریشه چه و ساقه چه متفاوت بوده و دو منطقه متفاوت است که روبروی هم بوده و مانند دو قطب شمال و جنوب در روی بذر میباشد).

• تفاوت در نوک برگ گندم و جو: نوک برگ در گندم تیز و در جو گرد میباشد (شکل 3 ) .

• تفاوت در گوشوارک و زبانک گندم و جو: گوشوارک در جو سفید رنگ، بلند و کشیده است درحالیکه در گندم سبز کمرنگ، کوتاه و اصولاً پرزدار می باشد. همچنین زبانک در جو بلندتر و مشخصتر از گندم است (شکلهای 3 و 4 ) .

شکل -4 : تفاوت در گوشوارک و زبانک گندم و جو (گوشوارک در جو سفید رنگ و دراز و کشیده است درحالیکه در گندم سبز کمرنگ، کوتاه و اصولاً پرزدار می باشد. همچنین زبانک در جو بلندتر و مشخصتر از گندم است)

• تفاوت در رنگ مزارع گندم و جو در مرحله رشد رویشی:

  به طور کلی رنگ مزرعه جو کم رنگتر از مزارع گندم است، یعنی رنگ گیاه جو سبز کمرنگ ولی رنگ گیاه گندم سبز تیره می باشد. البته این موضوع همیشگی نیست و میزان کود ازت به کار رفته در مزارع و نوع رقم نیز بر رنگ گیاه تأثیرگذار است (شکل 5 ) .

تفاوتهای موجود در مراحل رشد زایشی گندم و جو

• تفاوت در رنگ مزارع گندم و جو در زمان سنبله دهی و گلدهی: به طور کلی رنگ مزرعه جو کم رنگتر از مزارع گندم است، یعنی رنگ گیاه جو سبز کم رنگ ولی رنگ گیاه گندم سبز تیره میباشد. البته این موضوع همیشگی نیست و میزان کود ازت به کار رفته در مزارع و نوع رقم نیز بر رنگ گیاه تأثیرگذار است (شکل 6 ) .

• تفاوت در شکل سنبله گندم و جو: اگر به سنبله های گندم و جو نگاه کنید به سادگی متوجه دانه بندی متصل گندم و دانه بندی جدا از هم جو میشوید (شکل 7 ) .

• تفاوت در شکل ریشکها در سنبله گندم و جو: ریشک در سنبله جو بسیار طویلتر از گندم است. علاوه بر این نحوه قرارگیری ریشک نیز در گندم و جو کاملاً متفاوت است. به طور کلی ریشک جو موازی با سنبله هاست ولی در گندم ریشک نسبت به سنبله کمی زاویه دار بوده و موازی با سنبله نیست (شکل 8 ) .

• تفاوت در رنگ مزارع گندم و جو در مرحله رسیدگی و برداشت: رنگ زرد سنبله های گندم طلاییتر از رنگ زرد سنبله های جو میباشد و ظاهر مزرعه جو در زمان رسیدگی زرد – سفید است درحالیکه مزرعه گندم ظاهری طلائی رنگ دارد (شکلهای 9 و 10 ) .