مدیریت سرمازدگی بهاره در تاکستان

تنش سرما

سرمای دیررس بهاره یکی از مشکلات محیطی است که در اغلب انگور کاریهای واقع شده در مناطق معتدله باعث وارد آمدن خسارت فراوان به تولید انگور می شود. در برخی مناطق علاوه بر سرمای زمستان ، سرمای دیررس بهار و در برخی موارد سرمای زودرس پاییزه نیز به تاک ها آسیب زده و سبب بروز خسارت می شوند. سرمایی که در یک منطقه بروز می کند می تواند ناشی از انتقال هوای سرد از مناطق قطبی به ناحیه مورد نظر باشد و یا سرما به صورت منطقه ای بوده و در یک محدوده معین بدون اینکه هوای سردی از سایر مناطق نفوذ کند، در اثر تشعشع به وجود می آید. در این شرایط ، جبهه هوای سرد جایگزین هوای گرم نزدیک سطح زمین شده و در اثر واژگونی هوا ، به ویژه در اوایل بهار موجب بروز سرمای دیررس بهاره می شود . در اثر سرما ، انتقال مواد در آوندهای آبکش کند می شود و در صورت طولانی بودن تنش سرما ، بافتهای سبز از بین خواهند رفت.

سرمای بهاره

در اوایل بهار در مناطق پرورش انگور جبهه هوای سرد در شب های بدون ابر و با رطوبت نسبی بسیار کم موجب خسارت دیدن شاخساره های تازه تشکیل شده انگور می شود. گرمای رسیده به زمین از طرف خورشید ، در شب های بدون ابر و فاقد رطوبت نسبی ، به صورت تشعشع به آسمان منتقل می شود و هوای سرد که سنگین تر است ، جایگزین هوای گرم می شود. این پدیده را واژگونی حرارتی هوا می نامند . شاخه های سبز علفی و خوشه های گل انگور در دمای صفر الی ۱- درجه سانتی گراد و در دماهای پایین تر ، جوانه های در حال باز شدن نیز از بین می روند. شدت صدمات سرما بسته به نوع رقم ، میزان برودت ، سرعت رشد ، مرحله رشد ، طول مدت بروز سرما در منطقه فرق خواهد کرد.

مدیریت سرمازدگی بهاره در تاکستان

راهکارهای متفاوتی برای مدیریت سرمازدگی بهاره در تاکستان و یا کاهش میزان خسارات ناشی از آن وجود دارد. انتخاب ارقام انگور با جوانه زنی دیر هنگام ، انتخاب محل مناسب با حداقل فراوانی وقوع سرمازدگی ، کشت باغات در نزدیکی دریاها ، دریاچه ها و رودخانه های بزرگ ، احداث باغات در مناطق کوهپایه ای و شیب دار و ایجاد تنه بلند چند فاکتور مهم در مدیریت سرمازدگی بهاره در تاکستان و کاهش صدمات سرمای بهاره هستند .

نوع رقم انگور

یکی از راهکارهای مهم مدیریت سرمازدگی بهاره در تاکستان انتخاب نوع رقم با توجه به اب و هوای منطقه میباشد. تعدادی از ارقام انگور به طور ذاتی در بهار دیر جوانه می زنند و با این ترفند از خطرات سرمای بهاره می گریزند. در تحقیقی در استان فارس ارقام کشمشی دره گز قوچان ، کشمشی دره گز ، خلیلی دیررس قوچان ، سیاه گندمی زرقان ، خلیلی میزان مشهد ، خلیلی بیدانه قوچان ، ایته بی نام زرقان ، مشکه کاشمر ، مامی بیرجند و انگور آب ارسنجان به عنوان ارقام دیر جوانه زن و مناسب برای کشت در مناطق با خطر سرمای بهاره معرفی شدند.

همچنین در بعضی از ارقام انگور علاوه بر جوانه های اولیه ، جوانه های ثانویه نیز بارده هستند (ارقام متعلق به گونه لابروسکا مانند کنکورد و نیاگارا و تعدادی از ارقام متعلق به گونه وينيفرا که در صورت آسیب دیدن شاخه های سبز بیرون آمده از جوانه اولیه ، جوانه های ثانویه رشد خواهند کرد و تولید محصول می نمایند (شکل ۲)، از طرفی دیگر پاسخ ارقام به سرمای بهاره در زمان جوانه زنی و رشد شاخه ها متفاوت است. تعدادی از ارقام انگور متعلق به دورگ های فرانسوی – آمریکایی قادر به تحمل سرمای بهاره هستند بطوریکه در این شرایط شاخه های سبز و جوانه های اولیه توانایی تولید میوه را حفظ می نمایند و آسیب کمتری به شاخه ها و برگها وارد می شود.

بادبزن قوی -جوانه های مرکب انگور

انتخاب محل کاشت انگور

در باغات احداث شده در زمین های شیب دار ، هوای سنگین سرد به سمت مناطق پست سرازیر شده و با خارج شدن هوای سرد میزان مواجهه تاکها با سرما کمتر خواهد شد. این محلها همچنین بیشترین قابلیت برای کاهش خطرات ناشی از سرمای زمستانه را دارند (شکل 3). جهت شیب می تواند بر نوسانات سریع درجه حرارت موثر واقع شده و موجب خسارت سرمای بهاره به انگور شود. شیب با جهت جنوبی در بهار زودتر گرم شده که این گرم شدن ممکن است مزیتی برای تسریع فصل رشد و زودرسی محصول و از طرفی از دست دادن سازگاری زود هنگام بافتهای تاک و نتیجتا افزایش احتمال مواجهه با سرمای بهاره گردد.

افزایش ارتفاع تاج بوته ها

میزان صدمات سرمازدگی بهاره در تاکهای خوابیده به مراتب بیشتر از تاکهای ایستاده است (شکل ۴). هر چه ارتفاع تنه و تاج بوته انگور از سطح زمین بیشتر باشد شدت خسارت سرمای بهاره نیز کاهش می یابد. بر این اساس توصیه می شود در سیستم روسیمی کوردون ارتفاع تنه بیش از ۱۲۰ سانتی متر از سطح زمین در نظر گرفته شود.

نقش توپوگرافی در ایجاد سرما و مقایسه تاثیر سرمازدگی در ایستاده یا خوابیده بودن انگور

تأخیر در باز شدن جوانه ها

برای مقابله با سرمای دیررس بهاره علاوه بر انتخاب محل مناسب برای احداث تاکستان و استفاده از ارقام با باز شدن دیرهنگام جوانه ها و یا متحمل ، لازم است از روش های دیگری نیز سود جست. طولانی کردن دوره رکود (خواب) و تأخیر در جوانه زنی یا بیدار شدن از خواب راهکارهای عملی دیگری برای حل این مشکل هستند. محلول پاشی روغن سویا به همراه هورمون نفتالین استیک اسید می توانند در به تأخیر انداختن زمان باز شدن جوانه ها و کاهش احتمالی خسارت سرمازدگی بهاره بوته های انگور مؤثر باشد. محلول پاشی با روغن سویا ۱۵ و ۱۰ درصد به ترتیب باعث ۱۴ و ۱۱ روز تأخیر در تاریخ جوانه زنی انگور رقم فخری در مقایسه با شاهد شد. یکی از روش های کاهش خسارت سرما استفاده از ترکیبات شیمیایی است. محلول پاشی اسید سالیسیلیک در مرحله تمام گل در دو نوبت صبح و عصر با فاصله ۱۲ ساعت می تواند تحمل به سرمای بهاره در انگور را افزایش دهد.

هرس تاخیری و هرس دوبل (هرس دوگانه)

بر اساس یک قانون پذیرفته شده اگر هرس انگور دیر تر انجام گیرد جوانه زنی نیز به تاخیر خواهد افتاد بر این اساس در مناطق با احتمال بروز سرمای بهاره لازم است هرس با تاخیر انجام گیرد. در این حالت همزمان با باز شدن جوانه های انتهای شاخه ، هرس اصلی انجام خواهد گرفت. اما در هرس دوبل هرس در دو مرحله انجام خواهد شد. مرحله اول، هرس در اوایل تا اواسط فصل خواب است که شاخه ها به صورت طویل یا سبک هرس می شوند. در مرحله بعد دقیقا قبل از باز شدن جوانه ، هرس اصلی با حذف بقیه جوانه های اضافی انجام خواهد شد. در این حالت جوانه زنی به تاخیر افتاده و احتمال مصادف شدن با سرمای بهاره به حداقل میزان خواهد رسید. یک از عیب های این نوع هرسها دیررس شدن میوه است.

مدیریت کف باغ

از دیگر روشهای مدیریت سرمازدگی بهاره در تاکستان مدیریت سطح خاک تاکستان بوده که می تواند بین 1.1 تا 1.4 درجه سانتی گراد هوای اطراف بوته ها را گرم تر کند و این کار با روش های متفاوتی انجام می شود.

  • اجتناب از خاک ورزی طی دوره های مستعد سرمای بهاره . در صورت انجام شخم باید قبل از فرا رسیدن سرما خاک را فشرده کرده و آبیاری نمود.
  • خاک مرطوب گرمای بیشتری را نگه داشته و همچنین گرما را به سرعت بیشتری انتقال می دهد. آبیاری کف باغ قبل از وقوع سرما نقش موثری در کاهش صدمات سرمای بهاره دارد.
  • هوای مجاور خاک پوشیده از گیاه سردتر از خاک برهنه می باشد. این مسئله در باغات با گیاهان پوششی بیشتر مطرح است. علفهای هرز و مالچ های گیاهی باعث تشدید صدمات سرما می شوند زیرا پوشش های گیاهی مانع از جذب تشعشع خورشیدی توسط خاک شده و از طرفی موجب افزایش تراکم باکتری های فعال تشکیل دهنده هسته یخی می گردند.
  • استفاده از پوشش های پلاستیکی برای پوشاندن خاک ، که بهتر است پوشش ها شفاف بوده و خاک را پیش از استفاده پوشش مرطوب کرد.

پوشاندن کامل تاکستان با پوششهای نایلونی

در بعضی از مناطق جنوب اروپا به منظور زودرس کردن میوه ، تاکها از زمان جوانه زنی به زیر پوشش نایلونی برده می شوند که ضمن محافظت از سرمای بهاره رسیدن میوه نیز تسریع می گردد. این روش محافظتی بسیار پر هزینه است. از این ساختار برای محافظت تاکستان از سرمای زمستانه هم می توان استفاده نمود.

سایر روش ها 

در باغات اغلب برای مبارزه با سرمای بهاره از روش های حفاظتی کوتاه مدت شامل سوزاندن سوخت ( جامد، مایع، گاز ) توسط بخاری های باغی ، استفاده از دستگاه بخاری متحرک با سوخت گاز طبیعی ، نصب دستگاه چاهک معکوس (شکل ۶)، نصب دستگاه ماشین مولد باد و استفاده از دستگاه مولد مه استفاده می شود.

چاهک معکوس و یخ زدن شاخه های انگور

نویسنده مقاله مدیریت سرمازدگی بهاره در تاکستان : حامد دولتی بانه

تهیه شده در : سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی ، مدیریت هماهنگی ترویج کشاورزی

 

همچنین مطالعه پستهای زیر نیز پیشنهاد میگردد:

سرمازدگی در انگور

سرمازدگی و روشهای مقابله با آن

سرمای بهاره (قسمت اول)

سرمای بهاره (قسمت دوم)

 

دانلود فایل PDF مقاله مدیریت سرمازدگی بهاره در تاکستان ها

دانلود فایل پی دی اف مقاله مدیریت سرمازدگی بهاره در انگور

کانال تلگرام شرکت کشاورزی و دامپروری سرافراز هزارمسجد

میانگین امتیازات ۴ از ۵
از مجموع ۵ رای