مبانی تغذیه برگی و محاسن و معایب محلولپاشی

تغذیه از طریق برگ یکی از عملیات متداول برای رساندن موادغذایی از طریق محلول پاشی کودهای قابل حل در آب به تمام شاخ و برگ گیاه می باشد. تغذیه برگی شامل استفاده از کود محلول روی شاخ و برگ گیاهان در قالب یک ترکیب غذایی رقیق شده با آب می باشد. با محلول پاشی، گیاه مواد مغذی را به فرم یونی، از طریق برگ و سایر اندام های هوایی جذب می کند. تغذیه گیاهان با مواد غذایی مناسب از جنبه های مهم حفظ سلامت و عملکرد گیاه محسوب می شود. محلولپاشی برگی به عنوان یک منبع تامین کننده مواد مغذی لازم برای گیاه استفاده می شود. محلولپاشی برگی می تواند با تغذیه بهتر، افزایش محصول با کیفیت بالاتر، افزایش مقاومت به حمله بیماریها و آفات و افزایش تحمل به خشکی را موجب شود.

تحت چه شرایطی باید از تغذیه برگی استفاده کرد؟

تحت شرایط خاصی، محلول پاشی برگی نتایج بهتری نسبت به کاربرد خاکی دارد.

1. هنگامیکه فعالیت و رشد ریشه ها به دلیل تهویه کم خاک، رطوبت بسیارپایین و یا بسیار بالای خاک و آلودگی به بیماری نماتد و خسارت آفات و جوندگان کاهش یافته است.
2. هنگامیکه نیاز به رفع سریع کمبود مواد غذایی احساس می شود (براساس آنالیز برگ یا مشاهده ای). جذب مواد عذایی از طریق برگ خیلی سریعتر از ریشه انجام می شود. یکی از مزیتهای تغذیه برگی، واکنش سریع گیاه به مواد غذایی بکار برده شده است. راندمان جذب موادغذایی در تغذیه برگی 8 تا 9 برابر بیشتر از هنگامی است که کاربرد خاکی صورت گرفته باشد. بنابراین هنگامیکه علائم کمبود دیده می شود، یک راه سریع اما موقت رفع کمبود، تغذیه برگی می باشد.
3. هنگامیکه دسترسی مواد غذایی در خاک کاهش یافته است. در خاکهایی که دارای شرایط خاصی مانند PH بالا، رطوبت بیش از حد و یا خیلی کم خاک، دمای پایین و نامتعادل بودن عناصر غذایی در خاک هستند، ممکن است مواد غذایی در دسترس ریشه قرار نگیرند. بعنوان مثال، دسترسی عناصر میکرو در خاکهایی با pH بالا کاهش پیدا می کند. در جنین شرایطی، تغذیه برگی عناصر میکرو موثرترین راه جهت عرضه این عناصر به گیاه می باشد.
4. هنگامیکه ریشه ها قادر به جذب کافی مواد غذایی در یک مرحله بحرانی از رشد گیاه نباشند. در زمان اوج تقاضا برای مواد غذایی، تغذیه برگی می تواند به کمک جذب ریشه آمده (مخصوصا رشد مغز) و بسیار کارآمد باشد. گیاهان در مراحل مختلف رشد خود، نیازهای غذایی متفاوتی دارند. در این مواقع کنترل تعادل موادغذایی درخاک مشکل است. تغذیه برگی در مراحل کلیدی رشد گیاه جهت افزایش کمی و کیفی محصول ضروری است.
5. هنگامیکه کیفیت بالای محصول مد نظر باشد، تغذیه برگی در اواخر دوره رشد رویشی می تواند کیفیت محصول تولیدی را افزایش دهد.
6. هنگامیکه مقاومت به آفات و بیماریها مد نظر باشد، تغذیه برگی با مواد غذایی حاوی فسفر و پتاسیم می تواند توسعه بیماریها را کاهش داده و افزایش کمی و کیفی محصول را به دنبال داشته باشد.
7. هنگامیکه میزان محصول زیاد و عدم تغذیه کافی و یا برگ ریزی قبل از موعد باعث کاهش گسترش و ضعف ریشه شده باشد. در چنین شرایطی در سال بعد ریشه ها قادر به جذب کافی نیازهای غذایی گیاه نبوده و بایستی از طریق تغذیه برگی این نقیصه را جبران نمود.

چگونه میتوان راندمان تغذیه برگی را بالا برد :

مقدار pH محلول غذایی مورد استفاده جهت تغذیه برگی : مواد غذایی باید به فرم قابل حلشان استفاده شوند تا گیاه بتواند آنها را جذب کند. pH روی حلالیت مواد غذایی و نفوذ آنها به درون گیاه اثر می گذارد. عموما pH اسیدی نفوذ مواد غذایی به درون گیاه را بهبود می بخشد.

در مجموع pH، جذب برگی را از سه طریق افزایش می دهد:

1. مقدار pH روی شارژ کوتیکول (لایه ای مومی که برگ را در بر گرفته است) اثر گذاشته و نفوذ یونها را تسهیل می کند.
2. شکل یونی مواد غذایی به pH بستگی دارد، بنابراین pH می تواند روی سرعت نفوذ مواد غذایی به درون گیاه اثر گذارد.
3. مقدار pH می تواند روی گیاه سوزی ترکیب استفاده شده اثر داشته باشد.

نتیجه می گیریم که pH محلول غذایی باید طبق ماده غذایی استفاده شده، تنظیم گردد. بهترین PH حهت محلول پاشی اسیدی 4.5 تا 5.5 می باشد.

استفاده از مویان : مویان ها باعث پخش یکنواخت محلول غذایی پاشیده شده روی برگها شده و ماندگاری محلول غذایی پاشیده شده را با کاهش کشش سطحی قطرات افزایش می دهد.

زمان تغذیه برگی :

1. بهترین زمان جهت تغذیه برگی اوایل صبح یا نزدیک به غروب خورشید است. هنگامیکه روزنه های برگ باز هستند. زمانیکه رطوبت نسبی هوا در بالاترین حد قرار دارد و برگها در مرحله تورژسانس کامل هستند و سلولهای برگ مملو از آب هستند.
2. تشکیل شبنم بعد از تغذیه برگی در افزایش مدت زمان ورود مواد غذایی به درون برگها به دلیل حلالیت مجدد مواد غذایی موجود در شبنم روی برگها، بسیار اهمیت دارد.
3. محلول پاشی زمانی صورت گیرد که خاک دارای رطوبت مناسب باشد، هنگامیکه برگها مملو از آب بوده و تنش آبی وجود نداشته باشد و یا آبیاری قبل از محلول پاشی انجام شده باشد.
4. از محلول پاشی درست قبل از بارندگی به جهت جلوگیری از شسته شدن مواد غذایی خودداری کنید. بارندگیهای ملایم و سبک چند ساعت بعد از محلول پاشی، باعث حل شدن مجدد مواد غذایی در آب باران شده و افزایش جذب را به دنبال دارد.
5. از تغذیه برگی در ساعتهای گرم روز خودداری شود، جذب در دماهای بالا خیلی کم می باشد و ممکن است گیاه را با تنش و سوختگی برگها مواجه کند. تغذیه برگی در دماهای بالاتر از 27 درجه سانتی گراد توصیه نمی شود.
6. در هنگام شب به دلیل بسته بودن روزنه ها، جذب از طریق برگ کاهش می یابد، بنابراین محلول پاشی توصیه نمی شود.
7. محلول پاشی بایستی در زمانی انجام گیرد که کمترین وزش باد وجود داشته باشد، مخصوصا زمانی که اندازه ذرات محلول پاشی ریز باشد که مستعد بادبردگی (دریفت) است.

حلالیت کامل ماده غذایی در نظر گرفته شده در آب : باید از حلالیت کامل ماده غذایی استفاده شده مطمئن شوید. در صورتیکه ماده غذایی حلالیت مناسبی را نداشته باشد، در ابتدای محلول پاشی، غلظت مواد غذایی کم بوده و کمترین اثر را خواهد داشت و در انتهای محلول پاشی احتمال گیاه سوزی وجود خواهد داشت.

کیفیت آب مورد استفاده جهت محلول پاشی : باید از آب شیرین و دارای املاح کم جهت محلول پاشی استفاده نمود. املاح موجود در آب مورد استفاده باعث کاهش حلالیت ماده غذایی شده و در برخی مواقع دارای املاح سمی برای درخت بوده و گیاه سوزی را به دنبال دارد.

اندازه قطرات : قطره های ریزتر مساحت بیشتری از برگ را پوشش داده و راندمان محلول پاشی را افزایش می دهند. بهرحال درصورتیکه قطرات خیلی ریز شوند (کمتر از 100 میکرون) دریفت یا باد بردگی ممکن است اتفاق افتد.

حجم محلول پاشی : حجم محلول پاشی اثر معنی داری روی راندمان جذب مواد غذایی دارد. حجم محلول پاشی بایستی برای پوشش کامل تاج درخت کافی باشد، اما نه خیلی زیاد که باعث ریزش محلول از روی برگها گردد.

محدودیت های تغذیه برگی :

غلظت محدود : مواد غذایی مورد استفاده در تغذیه برگی نمی توانند کل احتیاجات گیاه را بر آورده کنند.

مسمومیت گیاه : بکار بردن غلظت بالای مواد غذایی در تغذیه برگی ممکن است سوختگی برگ را به دنبال داشته باشد و بعد از تبخیر محلول پاشیده شده، نمکها روی برگ باقی بمانند.

هزینه بالا : به دلیل اثرات گیاه سوزی، مقدار کم مواد غذایی با نوبت های محلول پاشی زیاد باید استفاده شود. بهر حال تعداد زیاد محلول پاشی و غلظت کم مواد غذایی دارای هزینه زیادی بوده و کاربردی نیست.

نکته :

• سم پاشی سموم سیستمیک مانند افوریا، مونتو و یا الیت که بایستی از طریق برگ جذب شوند، به دلیل بسته بودن روزنه ها و کاهش جذب، نباید در هنگام شب انجام شود.
• سموم و یا موادی که بصورت تماسی آفات را از بین می برند، باید در هنگام شب زمانیکه روزنه ها بسته بوده و جذب توسط گیاه حداقل است، صورت گیرد تا هم از مسمومیت گیاه بوسیله سموم و مواد غیر غذایی جلوگیری شود و هم کارایی بیشتری روی آفات داشته باشد.

تهیه و تدوین : علی تاج آبادی پور

عضو هییت علمی موسسه تحقیقات پسته کشور

همچنین مطالعه پستهای زیر نیز پیشنهاد میگردد :
تغذیه درختان باغی در مناطق معتدل
دستورالعمل سمپاشی زمستانه باغات مرکبات
دلایل عدم کارایی سموم و روشهای افزایش تاثیر سموم
اهمیت تغذیه برگی در بهبود عملکرد و کیفیت خرما
دانلود فایل PDF مقاله مبانی تغذیه برگی